„Miejsce pod słońcem” – niespełniony american dream

Tytuł: Miejsce pod słońcem (A Place in the Sun)

Rok produkcji: 1951

Reżyseria: George Stevens

Obsada: Montgomery Clift, Elizabeth Tylor, Shelley Winters i inni

Nawiązujące do etosu „amerykańskiego snu” Miejsce pod słońcem prezentuje losy bohatera-everymana, który, sukcesywnie pnąc się po szczeblach drabiny społecznej, ostatecznie ponosi dramatyczną klęskę… Okrzyknięte przez Charlesa Chaplina „najlepszym filmem o Ameryce” arcydzieło George’a Stevensa to ponadto tragiczna historia miłosna z niezapomnianym aktorskim duetem – Montgomerym Cliftem i Elizabeth Taylor.

Obraz A Place in the Sun został nakręcony na podstawie uznanej powieści Theodore’a Dreisera Tragedia amerykańska (1925), opartej na prawdziwej historii pewnego morderstwa, do którego doszło w 1906 roku nad górskim jeziorem Big Moose w stanie Nowy Jork. Ekranizacja jest harmonijną syntezą różnorodnych gatunków filmowych – od melodramatu, przez dramat sądowy, po film noir – i została wyróżniona aż 6 statuetkami Oscara oraz Złotym Globem. Miejsce pod słońcem znalazło się również na liście „100 najlepszych amerykańskich filmów wszech czasów” sporządzonej przez American Film Institute.

Miejsce pod słońcem – zbrodnia i kara

Głównym bohaterem obrazu jest George Eastman (Montgomery Clift) – mężczyzna bez odpowiedniego wykształcenia i środków na utrzymanie, który w poszukiwaniu szczęścia udaje się z prowincji do miasta. Tam, dzięki protekcji swojego wuja (Harbert Heyes) znajduje posadę w renomowanej rodzinnej spółce odzieżowej. Pomimo zakazu wchodzenia w bliższe relacje z pracownicami fabryki, George nawiązuje romans z Alice Tripp (Shelley Winters) – mało urodziwą dziewczyną z hali produkcyjnej, która zachodzi z nim w nieplanowaną ciążę.

Niedługo potem, George awansuje i zostaje wprowadzony do towarzystwa swoich bogatych krewnych. Mężczyzna jest oczarowany wytwornym stylem życia nowo poznanej warstwy społecznej i marzy, aby do niej należeć. Symbolem tych aspiracji i głównym obiektem jego pożądania staje się wówczas piękna reprezentantka wyższych sfer – Angela Vickers (Elizabeth Taylor). Młodzi zakochują się w sobie, lecz brzemienna Alice domaga się, by George ją poślubił.

Elizabeth Taylor i Montgomery Clift w filmie George’a Stevensa

Z czasem w głowie zdesperowanego mężczyzny dojrzewa myśl, aby zamordować sprawiającą „kłopoty” byłą kochankę – w tym celu zabiera Alice na rejs po jeziorze położonym w zacisznym, odosobnionym miejscu. Chociaż w ostatniej chwili George’a nachodzi opamiętanie i nie jest on w stanie pozbawić życia matki swojego przyszłego dziecka, przypadek sprawia, że łódź wywraca się i kobieta tonie. Postawiony przed wymiarem sprawiedliwości bohater zostaje oskarżony o morderstwo i skazany na krzesło elektryczne. Choć szczerze wierzy w to, iż dopuścił się zbrodni jedynie w myślach, a nie w czynie, stawia czoło śmierci ze spokojem…

Miejsce pod słońcem – „Białe” i „niebieskie kołnierzyki”

Centralną figurą dzieła George’a Stevensa jest zwykły człowiek poszukujący swojego miejsca na ziemi, który jednak zostaje z góry skazany na porażkę (co sugerować ma utopijny tytuł filmu – A Place in the Sun). Postać grana przez Montgomery’ego Clifta została ukazana jako zdezorientowana, wzbudzająca sympatię, niewinna ofiara okoliczności. George Eastman to, ogólnie rzecz biorąc, porządny młody mężczyzna, który pochodząc z rodziny naznaczonej ubóstwem i gorliwą pobożnością jest zafascynowany bogactwem i beztroską swoich krewnych. Ponieważ bohater ma świadomość, że takie uprzywilejowane życie jest poza jego zasięgiem, początkowo z pokorą akceptuje swoją niską pozycję społeczną, mając nadzieję na udaną przyszłość u boku Alice Tripp.

Zasadniczy podział pomiędzy podwładnymi a kadrą w filmie Miejsce pod słońcem zarządzającą zostaje naruszony, kiedy wuj awansuje George’a na wyższe stanowisko i doprowadza go do spotkania z Angelą Vickers. To właśnie wtedy mężczyzna, nagle oderwany od jednej grupy społecznej, a jeszcze nie zaakceptowany przez drugą, zmuszony jest przyjąć rolę wyrzutka niegodzącego się na swój los. Chcąc wstąpić do elitarnego towarzystwa, nie jest w stanie dłużej przestrzegać zasad moralnych – musi oszukiwać Alice, aby częściej widywać się z Angelą, która z kolei nie ma pojęcia o jego podwójnym życiu. George’a nie zachwyca już jedynie magnetyczna ciemnowłosa piękność (o wyraźnych rysach femme fatale) grana przez Elizabeth Taylor, lecz cały styl życia, jaki ona reprezentuje – świat sławy, pieniędzy i seksu.

Miejsce pod słońcem

Niebezpieczne związki w Miejscu pod słońcem

Bohater Miejsca pod słońcem został wchłonięty przez śmietankę towarzyską z powodu swoich aspiracji klasowych, a wyeliminowało go z niej pożądanie erotyczne. Jest to bardzo istotna kwestia z perspektywy kulturowej – powstanie Stanów Zjednoczonych zostało bowiem zainicjowane przez angielskich purytan, którzy zakładając w 1630 roku osadę w Playmouth, przywieźli na nowy ląd część swoich wartości. Konserwatyści ci ostrzegali przed drzemiącym w każdym obywatelu demonicznym potencjałem, zawsze gotowym ujawnić się, gdy ktoś ograniczy swoją samokontrolę.

Film odzwierciedla owe dawne niepokoje o możliwość pojawienia się niektórych niepożądanych uczuć i brak powściągliwości. Seks został przedstawiony w obrazie jako destrukcyjny i niebezpieczny. Kariera George’a może zostać zrujnowana, ponieważ został kochankiem robotnicy; jego życie zakończyło się przedwcześnie z powodu beznadziejnej miłości do reprezentantki wyższych sfer.

Film Miejsce pod słońcem – Monty & Liz

Spektakularny sukces A Place in the Sun nie byłby możliwy bez udziału dwóch wielkich gwiazd kina – Montgomery’ego Clifta i Elizabeth Taylor. Na ekranie oboje artyści stworzyli jedne z najwybitniejszych kreacji aktorskich w swojej twórczości. Wymagająca ogromnego zaangażowania emocjonalnego rola, jaką odegrał Clift, została doceniona przez Akademię Filmową w postaci nominacji dla „najlepszego aktora pierwszoplanowego”. Z kolei dojrzały występ (wówczas zaledwie 17-letniej) Taylor pomógł jej na zawsze zerwać z wizerunkiem dziecięcej gwiazdy filmowej i rozpocząć nowy etap w karierze.

Dzieło George’a Stevensa było pierwszym, przy którym współpracowali ze sobą Montgomery Clift i Elizabeth Taylor – był to również początek ich pięknej przyjaźni, która trwała aż do przedwczesnej śmierci aktora w 1966 roku. Okrzyknięci „najpiękniejszą ekranową parę wszech czasów” Monty & Liz pojawili się jeszcze razem w filmach W poszukiwaniu deszczowego drzewa (1957) i Nagle, ostatniego lata (1959).

Literatura:

McCann Graham, Rebel males: Clift, Brando and Dean, Rutgers University Press, New Brunswick–New Jersey 1991.