Film d’Art – historia kina

Film d’Art najkrócej można określić jako nieudaną próbę przeniesienia teatru do kina. Jednocześnie jednak to właśnie film artystyczny definitywnie zakończył w historii kina epokę jarmarczną. Prąd ten pojawił się w w 1908 roku i po szybkim osiągnięciu apogeum wyczerpał arsenał swoich środków, a następnie umarł śmiercią naturalną.

Studio filmu D’Art

Film d’Art to nazwa francuskiej wytwórni filmowej założonej przez Paula Lafitte przy aprobacie i współpracy samej Akademii Francuskiej. Dzieła, które zamierzało tworzyć studio w Neuilly, miały stanowić przeciwwagę dla plebejskiego wymiaru kina, jaki obserwowano w pierwszych latach istnienia srebrenego ekranu. Czym zatem film artystyczny różnił się od innych produkcji tego czasu? Można powiedzieć, że wszystkim, a najbardziej wymownym znakiem rozpoznawczym nowego prądu stały się ekskluzywne siedziby kin.

Podczas gdy do 1908 roku filmy wyświetlano w jarmarcznych budach, za bezcen, nie rzadko z narażeniem życia widowni (częste pożary), premiera pierwszego art filmu odbyła się w prestiżowej paryskiej dzielnicy, Champs Elysees, w kinie Charras. Co więcej, w roli scenarzysty zatrudniono znanego autora sztuk teatralnych, Henri Lavedana, a na ekranie pojawiły się największe gwiazdy teatru.

Art film – Zabójstwo księcia Gwizjusza

Owym filmem było Zabójstwo księcia Gwizjusza. Piętnastominutowy film historyczny, opowiada dzieje Henryka I Walezego podczas rzezi hugenotów we Francji. Dzieło składa się z czterech scen: „Markiza de Noirmoutiers ostrzega o zamiarach dworu”, „Henryk III przygotowuje zamach”, „Na naradzie” oraz „Straż króla zabija Henryka Gwizjusza”. Zadbano o imponującą inscenizację, niesamowite dekoracje i stroje z epoki. Film ten stanowi najdoskonalszą realizację założeń artyzmu w kinie, jednak wkrótce pomimo wszelkich starań twórców widownia odwróciła się od kina artystycznego.

Klęska filmu d’ART

Publiczności nie odpowiadała gra aktorów typowa dla widowiska teatralnego, monotonna tematyka (wielkie sztuki teatralne i powieści) oraz statyczna konwencja. Do ważnych osiągnięć tego okresu należy jednak Dama kameliowa (1911) z Sarą Bernhardt w roli głównej. Ponadto warto wymienić filmy André Calmettesa: Ludwik XI (1909), Makbet (1909), Don Carlos (1910).

Sara Bernhardt

Znaczenie Art Filmu

Klęska art filmu dobitnie pokazała, że kino jest zjawiskiem zupełnie niezależnym i różnym od innych dziedzin sztuki. Owa różnica polegała przede wszystkim na stosunku do rzeczywistości. Otóż kino jawi się jako sztuka wybitnie mimetyczna i taka, która jak żadna inna dysponuje środkami wykreowania iluzji świata. Film od samego początku dążył do imitowania prawdziwych ludzkich zachowań i problemów. Jego ambicją było niejako wciągnięcie widza w swoją własną logikę i wykreowany porządek. Widz miał nie tyle być biernym obserwatorem tego, co widział, ile stawał się niemal uczestnikiem wydarzeń.

Teatr wprawdzie posiada niesamowity potencjał do angażowania publiczności, widowisko rozgrywa się przecież w czasie rzeczywistym, a aktorzy to żywi ludzie na scenie, których można niemal dotknąć. Jednocześnie jednak spektakl nie dysponuje środkami filmowymi, jak np. doskonała scenografia imitująca prawdę czy zbliżenia, w których można zauważyć nawet najdrobniejsze skrzywienie na twarzy bohatera. Dzięki tym technikom przesadna gra i teatralna emocjonalność aktorów w kinie staje się zupełnie zbędna.

Najlepiej znaczenie Filmu D’art w historii kina podsumowuje Grażyna Stachówna: „Ścisły związek z teatrem dał kinu tak pożądany wówczas awans kulturowy, „uszlachetnił” je, zmienił jego status z „jarmarcznego” na „artystyczny”, pomógł zwabić uznanych twórców, którzy znaleźli w nim łatwy zarobek i szybką sławę, oraz przyciągnął zamożną publiczność”.

Źródło: G. Stachówna, Francja – menedżerowie i artyści, [w:] Kino nieme, pod red. T. Lubelskiego, I. Sowińskiej, R. Syski, Kraków 2010