“Mroczny przedmiot pożądania” – gorzki smak miłości

Tytuł: Mroczny przedmiot pożądania (oryg. Cet obscur objet du désir)

Reżyseria: Luis Buñuel

Rok produkcji: 1977

Obsada: Fernando Rey, Carole Bouquet, Angela Molina, Julien Bertheau, Milena Vukotic i inni

Luis Buñuel w swojej twórczości bezlitośnie demaskuje społeczne role i kulturowe konwencje, pokazując, jak niskie pobudki mogą kryć się za każdą z nich. Nie inaczej jest w ostatnim filmie reżysera. Mroczny przedmiot pożądania opowiada bowiem o tym, jakie motywy kierują zwykle postępowaniem mężczyzn i kobiet oraz jak daleko potrafimy się posunąć, by zdobyć to, czego pragniemy.

Mroczny przedmiot pożądania to film, który powstał w 1977 roku. Stanowi on swoiste podsumowanie całego dorobku Buñuela. Hiszpański reżyser zrealizował ten obraz na podstawie powieści Louysa Kobieta i pajac z 1898 roku, przenosząc jej realia w czasy współczesne. Głównym bohaterem filmu jest bardzo zamożny Francuz, Matieu Faber (Fernando Rey) w statecznym wieku, który traci głowę dla młodziutkiej Hiszpanki, Conchity. Dziewczyna pojawia się pewnego dnia w jego domu jako nowa pokojówka, kiedy tylko jednak mężczyzna próbuje się do niej zbliżyć, ta znika bez śladu.

Mroczny przedmiot pożądania – wieczne niespełnienie Mathieu

Po kilku miesiącach Mathieu niespodziewanie spotyka kobietę w Genewie – Conchita zwraca skradzione mu przez szajkę złodziei pieniądze. Wkrótce bohater zaczyna gorliwie interesować się losem dziewczyny. Odkrywa, że mieszka ona w nędznej dzielnicy wraz z ubogą matką. Mathieu licząc na wdzięczność Conchity, hojnie wspomaga ją finansowo. Za każdym razem jednak, gdy ma już dojść do upragnionego skonsumowania związku, kobieta znika. Miłosne niespełnienie towarzyszy bohaterowi również, gdy udaje mu się wreszcie namówić dziewczynę, by z nim zamieszkała, Conchita, która twierdzi, że jest nieskalaną dziewicą, obawia się pełnego aktu seksualnego. Kiedy Mathieu nakrywa w jej pokoju młodego mężczyznę, wyrzuca dziewczynę z domu i doprowadza do jej deportacji do Hiszpanii. Wkrótce jednak rusza za Conchitą do Sewilli, gdzie wybranka znowu wodzi go za nos.

Mroczny przedmiot pożądania – Fernando Rey i Carole Bouquet

Mathieu odkrywa, że zajmuje się ona nie tylko tradycyjnym tańcem flamenco, ale za pieniądze odkrywa swoje wdzięki turystom. Conchita obiecuje zrezygnować z profesji striptizerki pod warunkiem, że otrzyma dom. Gdy bohater spełnia żądanie pięknej tancerki, ta rygluje drzwi kratą i każe mu patrzeć, jak kocha się z młodym gitarzystą. Wkrótce jednak zjawia się u Mathieu, twierdząc, że cały akt był udawany, a ona zachowała cnotę. Mathieu brutalnie bije dziewczynę i postanawia wrócić do Paryża. Gdy Conchita zjawia się na dworcu, bohater wylewa na nią wiadro wody, potem zaś ona odwdzięcza mu się tym samym. Ostatecznie bohaterowie zostają razem.

Mroczny przedmiot pożądania i dwie twarze kobiety

Mroczny przedmiot pożądania to film, w którym Buñuel zastosował bardzo interesujący zabieg. W głównej roli kobiecej reżyser obsadził mianowicie dwie aktorki, dzięki czemu udało mu się pokazać niejako dwie sprzeczne natury tej samej bohaterki. Carole Bouquet to wcielenie niewinności, a zarazem kobiecej dumy i siły. Z kolei zmysłowa Angela Molina uosabia otwarty erotyzm, ale również umiejętność manipulowania mężczyzną za pomocą seksualnych atrybutów. Osobliwy pomysł Buñuela można również interpretować nie tyle jako spostrzeżenie na temat dwulicowości kobiet, ile specyficzne postrzeganie płci pięknej przez mężczyzn. Narracja jest bowiem wyraźnie prowadzona z punktu widzenia Mathieu – to w jego oczach Conchita raz jawi się jako anielica, a raz jako interesowna manipulantka.

Mroczny przedmiot pożądania – sadomasochistyczna gra

Relacje między kobietą a mężczyzną przyjmują w Mrocznym przedmiocie pożądania charakter swoistej gry, w której każda ze stron pragnie pokonać przeciwnika za wszelką cenę. Conchita świadomie wykorzystuje zauroczenie Mathieu, by żądać od niego coraz więcej. Jednocześnie jednak nie chce oddać się mężczyźnie, ponieważ obawia się, że wówczas straci nad nim władzę. Z kolei zamożny Francuz czerpie sadomasochistyczną przyjemność z doznawanych upokorzeń. Sceny przemocy pomiędzy Mathieu i Conchitą wyraźnie podkreślają swoistą perwersyjność tego związku.

Mroczny przedmiot pożądania – Fernando Rey i Angela Molina

Co więcej, w Mrocznym przedmiocie pożądania każdemu spotkaniu kochanków towarzyszy zamach terrorystyczny. Obojgu udaje się ocaleć aż do finałowej sceny, gdy cała galeria handlowa, w której znajdują się bohaterowie, zostaje wysadzona w powietrze. Ów leitmotiv filmu Buñuela jest niezwykle wieloznaczny. Można w nim widzieć metaforę destrukcyjnej siły miłości. Mathieu wydaje się, że uczucie prowadzące do szaleństwa i całkowitego zatracenia jest mu obce, dotyczy innych, mniej rozsądnych ludzi. Tymczasem niespodziewanie sam pada ofiarą własnej namiętności. Podłożenie bomby pod salon sukien ślubnych jest również aluzją do instytucji małżeństwa, która we współczesnym świecie się rozpada, ale także podlega demaskacji.

Film Mroczny przedmiot pożądania i surrealizm Buñuela

Jednymi z ciekawszych elementów filmu Mroczny przedmiot pożądania są charakterystyczne dla Buñuela motywy surrealistyczne. W wypadku tego dzieła wypadają one wyjątkowo dobrze, nie zakłócają bowiem odbioru, wręcz przeciwnie, nadają całości bardziej frapujący charakter. Jednym z takich elementów jest na przykład jutowy worek, który Mathieu ni stąd ni zowąd wyciąga w kilku scenach lub nosi na plecach. Co oznacza ów surrealistyczny rekwizyt? Podobną funkcję pełnią wieloznaczne sceny z pułapką na myszy, z rzeczami Conchity rozrzuconymi w nieładzie czy zachowania kamerdynera Mathieu.

Mroczny przedmiot pożądania

Dlaczego jednak Buñuel nazwał tytułowy przedmiot pożądania „mrocznym”? Wbrew temu, czego można by się spodziewać, bohaterowie nie pragną przecież np. perwersyjnego seksu. Mroczność kryje się znacznie głębiej, w najskrytszych motywach postaci. W jednej z ostatnich scen filmu Mathieu z wyuzdanym pożądaniem w oczach wpatruje się w wystawę, na której kobieta zszywa zakrwawioną ślubną bieliznę. Pragnienie pozbawienia Conchity dziewictwa ma zatem w sobie coś nieczystego. Mathieu chce zapłacić za coś, czego nie można kupić, a także sprowadza cnotę do roli fetyszu, który ma zaspokoić jego żądze. Cała kultura misternych konwencji i konwenansów maskuje zaś prawdziwe motywy działania i czyni z ludzi użytkowe przedmioty.

Literatura:

A.Grabicz, Kino, wehikuł magiczny. Przewodnik osiągnięć filmu fabularnego, 1974 – 1981, Kraków 2009.

Film do recenzji dostarczyła platforma VOD Entclick.