Top 20 – filmy duńskie
Filmy duńskie od początku istnienia kina posiadały światowy poziom. Nordisk Films Kompagni jest najstarszą istniejącą wytwórnią filmową, a reżyserzy tacy jak Carl Theodor Dreyer i Benjamin Christensen wyznaczali kształt duńskiego kina. Tutaj powstawały dzieła wielkich eksperymentatorów jak Lars von Trier i Thomas Vinterberg, twórcy manifestu DOGMA 95. Obecnie zaś duńskie produkcje zdobywają najwyższe międzynarodowe nagrody.
Pionierem duńskiej kinematografii był Peter Elfelt, fotograf, który w 1897 roku zrealizował reportaż pt. Sanki z zaprzęgiem psów grenlandzkich. Ten sam artysta w 1903 roku nakręcił pierwszy duński film fabularny – Wyrok śmierci – przedstawiający egzekucję kobiety, która zamordowała swoje dzieci. Z kolei w 1906 roku powstała wytwórnia Nordisk Films Kompagni, będąca najstarszą tego typu instytucją na świecie.
Najważniejszym gatunkiem początków duńskiego kina był melodramat, który osiągnął światową popularność i wykreował wielkie gwiazdy. Najważniejszą z nich była piękna Asta Nielsen, wzbudzająca pożądanie męskiej publiczności. Pierwsza dekada XX wieku z pewnością należała właśnie do tej kinematografii, pod egidą tak wielkich reżyserów jak B. Christensen i C. T. Dreyer.
Już jednak lata 20., kiedy zaczęły powstawać inne narodowe kinematografie, spowodowały kryzys w duńskim filmie. Ożywienie nastąpiło podczas II wojny światowej, ponieważ Dania stała się ośrodkiem realizującym filmy wyrażające sprzeciw wobec nazistowskich Niemiec. Po wojnie nadal największe osiągnięcia artystyczne należały do Dreyera. Z kolei w latach 60. do głosu doszła duńska Nowa Fala, z takimi twórcami, jak np. H. Carlsen. Później zaś kino zdominowały popularne gatunki, na czele z komedią kryminalną Erika Ballinga o gangu Olsena.
Pierwszy Oscar w wypadku duńskiego filmu powędrował do Gabriela Axela za wspaniały utwór Uczta Babette (1987). Natomiast w latach 90. powstał słynny manifest DOGMA 95 autorstwa Larsa von Triera i Thomasa Vinterberga, postulujący zasady nowej filmowej estetyki. Obecnie bardzo ważnym nurtem duńskiej kinematografii jest kino kobiet, reprezentowane przez Susanne Bier, Lone Scherfig czy Anette K. Olesen.
Filmy duńskie
1. Przepaść (Afgrunden, 1910, reż. Urban Gad)
Przepaść to jeden z niezwykle popularnych na poczatku XX wieku duńskich melodramatów ze słynną Astą Nielsen w roli głównej. Aktorka stworzyła pionierski wówczas wizerunek seksbomby. W Przepaści wcieliła się w rolę niestałej w uczuciach Magdy, która zdradza swojego narzeczonego i ucieka z artystą cyrkowym. Do historii kina przeszła scena uwodzicielskiego i niezwykle odważnego na owe czasy tańca Asty Nielsen, podczas którego aktorka łapie wybranka na lasso.
2. Czarownice (Haxan, 1922, reż. Benjamin Christensen)
Czarownice to dzieło wielkiego duńskiego reżysera, Benjamina Christensena. Paradokument zestawiający średniowieczną wiarę w uprawianie czarnej magii ze współczesnymi chorobami psychicznymi ukazuje zgubny wpływ społecznych przesądów na ludzką psychikę. Czarownice wpisują się również w typowy dekadencki nastrój lat 20., a także stanowią przykład charakterystycznej estetyki duńskiego kina.
3. Dzień gniewu (Vredens dag, 1943, reż. Carl Theodor Dreyer)
Dzień gniewu to dzieło największego mistrza skandynawskiej kinematografii, Carla Theodora Dreyera. Akcja filmu rozgrywa się w XVII wieku, w czasach procesów o czary. Dzień gniewu przedstawia historię nieszczęśliwej żony pastora, która pada ofiarą polowania na czarownice i zostaje spalona na stosie. Dreyer buduje analogię pomiędzy dramatycznymi wydarzeniami z przeszłości a okrutną współczesnością wojny. Centralne miejsce zajmuje tu kobieta – jako ofiara źle pojętej i fałszywej moralności.
4. Słowo (Ordet, 1955, reż. Carl Theodor Dreyer)
Słowo w reżyserii Carla Theodora Dreyera jest poruszającym i wybitnym dramatem religijnym, powstałym na podstawie dramatu Kaja Munka. Akcja filmu rozgrywa się w latach 20. XX wieku, a jego tematem jest cudowny powrót do życia młodej kobiety zmarłej w połogu. Film o potędze wiary należy do najbardziej mistycznych dzieł Dreyera. Słowo zostało nagrodzone między innymi Złotym Globem i Złotym Lwem.
5. Głód (Sult, 1966, reż. Henning Carlsen)
Głód to duński film Henninga Carlsena, który zodbył międzynarodowy rozgłos. Odtwórca głównej roli, Per Oscarsson, został zaś nagrodzony Złotą Palmą w Cannes. Film powstał na podstawie powieści Knuta Hamsuna, której akcja rozgrywa się pod koniec XIX stulecia. Dzieło przedstawia historię ubogiego pisarza, który na przekór wszelkim okolicznościom próbuje zachować wiarę w spełnienie marzeń i zachowanie godności. Aby osiągnąć ten cel, mężczyzna musi jednak zmierzyć się z wyzwaniem głodu.
6. Gang Olsena (Olsen Banden, 1968, reż. Erik Balling)
Gang Olsena to najbardziej popularny film duńskiej kinematografii. Obraz Erika Ballinga z 1968 roku prezentuje zabawną historię trzech drobnych złodziejaszków, którzy planują wielki skok na skarb Hohenzollernów przechowywany w muzeum w Kopenhadze. W rolach głównych wystąpili Ove Sprogoe i Morten Grunwald i Poul Bundgaard. Dzieło doczekało się aż czternastu filmowych kontynuacji.
7. Uczta Babette (Babettes gaestebud, 1987, reż. Gabriel Axel)
Uczta Babette w reżyserii Gabriela Axela w 1988 roku zdobyła Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny. Film stanowi adaptację opowiadania Karen Blixen. Tytułowa bohaterka (w tej roli Stephane Audran) jest skromną kucharką, która wygrywa los na loterii. Pieniądze postanawia wykorzystać na dziwny cel: przygotowuje wystawne przyjęcie dla swoich pracodawczyń. Nieoczekiwanie uczta staje się przełomem w życiu dwóch starszych kobiet. Stanowi bowiem okazję do pogodzenia się z losem i bolesną przeszłością, kiedy to z powodu surowej moralności ojca kobiety zrezygnowały z szansy na miłość.
8. Pelle Zwycięzca (Pelle Erobreren, 1987, reż. Bille August)
Pelle Zwycięzca to obsypany nagrodami (między innymi Oscar za najlepszy film nieanglojęzyczny) duński film Bille Augusta z 1987 roku. Akcja obrazu rozgrywa się w XIX wieku, a głównymi bohaterami są Lasse (Max von Sydow) i jego syn Pelle (Pelle Karlsson), którzy wraz z innymi szwedzkimi emigrantami przybywają na wyspę Bornholm. Na duńskiej ziemi bohaterowie podejmują trudną walkę o godne i normalne życie.
9. Dobre chęci (Den goda viljan, 1992, reż. Bille August)
Dobre chęci to kolejne wybitne dzieło Augusta, nagrodzone między innymi Złotą Palmą w Cannes. Film został oparty na historii burzliwego związku rodziców Ingmara Bergmana. Tę osobliwą parę tworzyli tradycjonalista pastor Henrik (Samuel Froeler) i inteligentna dziewczyna z zamożnej rodziny Anna (Pernilla August).
10. Tańcząc w ciemnościach (Dancer in the Dark, 2000, reż. Lars von Trier)
Tańcząc w ciemnościach to wybitny film wielkiego eksperymentatora duńskiego kina, Larsa von Triera. Konwencja musicalu posłużyła tu reżyserowi do przedstawienia poruszającej historii o bezgranicznej miłości matki do syna. Selma Jezkova (w tej roli Bjork) to uboga kobieta, która przybywa do USA, by zarobić na operację dla syna tracącego wzrok. Wada genetyczna, jakiej bohaterka jest nosicielką, jej samej nie daje już nadziei, jednak kobieta nie rezygnuje z walki.
11. Przełamując fale (Breaking the Weaves, 1996, reż. Lars vin Trier)
Przełamując fale to kolejny znany film von Triera, kontynuujący wątek skrajnego poświęcenia kobiety dla dobra najbliższych jej ludzi. Tym razem główną bohaterką dzieła jest młoda mężatka Bess (Emily Watson), której mąż Jan (Stellan Skarsgard) zostaje sparaliżowany w skutek tragicznego wypadku. Mężczyzna nakłania żonę, by uprawiała seks z innymi, a następnie wszystko mu relacjonowała. Pomiędzy zachowaniem Bess a zdrowiem Jana zachodzi dziwna zależność: im bardziej niebezpieczne i upadlające stają się działania kobiety, tym szybciej mężczyzna wraca do zdrowia.
12. Bracia (Brode, 2004, reż. Susanne Bier)
Bracia to świetny film duńskiej reżyserki Susanne Bier. Gdy Michael zostaje uznany za zmarłego w misji wojskowej w Afganistanie, jego żoną i dziećmi zaczyna opiekować się młodszy brat Michaela, który dopiero wyszedł z więzienia. Po jakimś czasie żołnierz wraca jednak z misji i wyjawia rodzinie okrutną prawdę.
13. Włoski dla początkujących (Italiensk for begyndere, 2000, reż. Lone Scherfig)
Włoski dla początkujących to piękny film kolejnej wybitnej duńskiej reżyserki, Lone Scherfig. Prezentuje historię kilku młodych mieszkańców Kopenhagi, których losy splatają się na wieczorowym kursie języka włoskiego. Przypadkowo nawiązane relacje pomagają im zmienić dotychczasowe życie i odnaleźć osobiste szczęście. Film zdobył nadzwyczajną nagrodę jury – Srebrnego Niedźwiedzia w Berlinie.
14. Wilbur chce się zabić (Wilbur Wants to Kill Himself, 2002, reż. Lone Scherfig)
Wilbur chce się zabić to kolejny film Lone Scherfig. Tym razem reżyserka opowiada historię młodego mężczyzny, który nie potrafi odnaleźć sensu życia i ciągle podejmuje kolejne nieudane próby samobójcze. Musi się wydarzyć wiele dobrych i złych rzeczy zanim Wilbur dostrzeże, że warto żyć i dawać szczęście innym ludziom.
15. Żołnierzyk (Lille soldat, 2008, reż. Anette K. Olesen)
Żołnierzyk w reżyserii Anette K. Olesen to nieco gorzka opowieść o młodej odważnej kobiecie, która w imię wzniosłych ideałów wyjeżdża jako żołnierz do Iraku. Zetknięcie z wojną jest jednak dla niej szokiem Po powrocie do Danii Lotte (w tej roli Trine Dyrholm) zatrudnia się w firmie swojego ojca, szybko jednak orientuje się, że jej działalność polega na handlu kobietami z Afryki. Dziewczyna postanawia działać.
16. Praga (Prag, 2006, reż. Ole Christian Madsen)
Praga to duński dramat z 2006 roku w reżyserii Ole Christiana Madsena. Film jest swoistym studium rozpadu małżeństwa. Wspólna podróż pary do Pragi po zwłoki ojca mężczyzny ujawnia skrywane od lat żale i konfliky. W rolach głównych wystąpili Stine Stengade i Mads Mikkelsen.
17. Jabłka Adama (Adams applen, 2005, reż. Anders Thomas Jensen)
Jabłka Adama w reżyserii Andersa Thomasa Jensena to typowa czarna komedia w autorskim stylu reżysera, który zasłynął jako scenarzysta kina DOGMY. Tytułowy bohater jest neonazistą, który zostaje wysłany na resocjalizację do małej wsi. Na miejscu ma się nim zająć miejscowy pastor Ivan (kreację tę stworzył Mads Mikkelsen). W roli Adama wystąpił Ulrich Thomsen.
18. Oskarżony (Anklaget, 2005, reż. Jacob Thuesen)
Oskarżony to mocny film w reżyserii Jacoba Thuesena. Opowiada o małżeństwie wychowującym dorastającą córkę. Pewnego dnia dziewczynka oskarża ojca o wykorzystywanie seksualne. W rolach głównych wystąpili Troels Lyby i Sofie Grabol. Obraz zdobył między innymi Europejską Nagrodę Filmową.
19. W lepszym świecie (Hævnen, 2010, reż. Susanne Bier)
W lepszym świecie to szwedzko-duński film w reżyserii Susanne Bier z 2010 roku. Obraz nagrodzono Oscarem, Złotym Globem i Europejską Nagrodą Filmową. Film opowiada o przyjaźni dwóch chłopców: Eliasa (Markus Rygaard) i Christiana (Wiliam Johnk Nielsen). Obaj mają trudną sytuację rodzinną, jeden z nich pada zaś ofiarą szkolnej przemocy.
20. Polowanie (Jagten, 2012, reż. Thomas Vinterberg)
Polowanie to znany film Thomasa Vinterberga, duńskiego reżysera, który zasłynął jako twórca Festenu, pierwszego filmu realizującego zasady manifesu DOGMA 95. Polowanie pod względem problematyki łączy się z Oskarżonym Thuesena. Głównemu bohaterowi uczennica zarzuca bowiem molestowanie seksualne. Mężczyzna próbuje zaś udowodnić swoją niewinność. Mads Mikkelsen za swoją świetną kreację został odznaczony Złotą Palmą w Cannes.
Udostępnij “Top 20 – filmy duńskie” swoim znajomym.
Literatura:
Encyklopedia kina, pod red. T. Lubelskiego, Kraków 2010.
