Top 20 – filmy norweskie
Film norweski rozwijał się wolno w stosunku do innych kinematografii skandynawskich. Dopiero lata 70. przyniosły pierwsze duże sukcesy tego kina, najprężniej zaś norweski przemysł filmowy zaczął działać w XXI wieku. Oto 20 wybitnych produkcji, które warto zobaczyć.
Norwegia była pierwszym skandynawskim krajem, w którym odbyły się pokazy filmowe. Miało to miejsce w Oslo, w kwietniu 1896 roku, kiedy swoje utwory zaprezentowali bracia Skladanowscy. Za pierwszy norweski film fabularny uznaje się Niebezpieczne życie rybaka z 1908 roku, autorstwa Juliusa Jaenzona. Jednak pierwsze dekady tej kinematografii nie przyniosły ani licznych, ani znaczących dzieł. Dopiero po II wojnie światowej pojawiły się oznaki ożywienia. Ważnym sukcesem kina norweskiego był film Bitwa o ciężką wodę (1948) Titusa Vibe Mullera i Jeana Dreville’a, opowiadający o doniosłej w dziejach świata akcji udaremniającej Niemcom stworzenie bomby atomowej.
Prawdziwym przełomem dla kina norweskiego okazały się lata 70., kiedy dzięki poprawie kondycji finansowej państwa zaczęły rozwijać się nurty psychologiczne i nowofalowe. Charakterystyczną cechą tej kinematografii stało się kino kobiet, reprezentowane np. przez Anję Breien, Lailę Mikkelsen, Unni Straume czy Liv Ullman. W XXI wieku rozpoznawczym znamieniem filmu norweskiego stały się natomiast groteskowe komedie poruszające istotne problemy społeczne, w stylu Benta Hamera czy Erika Poppe.
Filmy norweskie
1. Kon Tiki (1950, reż. Thor Heyerdahl)
Kon Tiki to film dokumentalny Thora Heyerdahla, który jako jedyny norweski film zdobył Oscara. Jest to zapis morskiej wyprawy, jaką badacz Thor Heyerdahl odbył na tratwie przez Ocean Spokojny. Podróżnik próbował w ten sposób udowodnić swoją teorię na temat pochodzenia Polinezyjczyków. Uważał on bowiem, że wyspy Pacyfiku mogły zostać zasiedlone przez ludy z Ameryki Południowej. Sama nazwa Kon Tiki wywodzi się od imienia legendarnego przywódcy Polinezejczyków, który miał przeprawić swoje plemię na odległe wyspy.
2. Przez śnieżną pustynię (Ni liv, 1957, reż. Arne Skouen)
Przez śnieżną pustynię to film w reżyserii Arne Skouena z 1957 roku. Paradokumentalny obraz koncentruje się wokół wydarzeń II wojny światowej. Film przedstawia wyczerpującą ucieczkę członka norweskiego ruchu oporu przez zaśnieżone tereny Norwegii do Szwecji. Dzieło Skouena zdobyło nominację do Oscara i było jednym z pierwszych międzynarodowych sukcesów norweskiego kina.
3. Żony (Hustruer, 1975, reż. Anja Breien)
Żony to świetny film w reżyserii Anji Breien, jednej z czołowych przedstawicielek norweskiej Nowej Fali, obok Vibeki Lokkeberg i Laili Mikkelsen. Bohaterkami obrazu są trzy przyjaciółki z licealnej klasy, które spotykają się po latach, by powspominać stare czasy. Staje się to dla nich okazją do analizy własnych życiowych losów. Popularność filmu sprawiła, że Anja Breien kontynuowała wątek jeszcze w dwóch kolejnych częściach, dzięki czemu widzowie mogą obserwować dzieje kobiet na przestrzeni trzydziestu lat. Film norweskiej reżyserki był kobiecą odpowiedzią na Mężów Johna Cassavetesa.
4. Flaklypa Grand Prix (1975, reż. Ivo Caprino)
Flaklypa Grand Prix to najsłynniejsze dzieło Ivo Caprino, norweskiego twórcy animacji. Reżyser zasłynął z wykorzystywania w filmach marionetek i doprowadził tę sztukę do perfekcji. Bajka opowiada o konstruktorze samochodów, który zostaje okradziony ze swojego pomysłu przez fałszywego przyjaciela. Bohater postanawia wyrównać rachunki z wrogiem, biorąc z nim udział w wyścigu samochodowym.
5. Gra snów (Dromspel, 1994, reż. Unni Straume)
Gra snów to adaptacja sztuki Augusta Strindberga w reżyserii Unni Straume. Główną bohaterką filmu jest bogini Agnes, która postanawia przyjąć ludzką postać, by poznać uroki ziemskiego życia. Związki z mężczyznami, macierzyństwo i inne doświadczenia sprawiają, że kobieta negatywnie ocenia ludzką dolę. W rolach głównych wystąpiły gwiazdy skandynawskiego kina: Liv Ullmann, Bibi Andersson i Erland Josephson.
6. Krystyna córka Lavransa (Kristin Lavransdatter, reż. 1995 Liv Ullmann)
Krystyna córka Lavransa to dzieło Liv Ullmann, słynnej aktorki Ingmara Bergmana, która po powrocie do Norwegii zajęła się realizacją filmów. Obraz stanowi adaptację słynnej powieści Sigrid Undset. Akcja rozgrywa się w średniowiecznej Norwegii, główna bohaterka, Krystyna pochodzi z możnego rodu i wbrew woli rodziny postanawia wyjść za rycerza Erlenda.
7. Telegrafista (Telegrafisten, 1993, reż. Erik Gustavson)
Telegrafista w reżyserii Erika Gustavsona to film, którego akcja rozgrywa się na początku XX wieku w małym norweskim miasteczku. Tytułowy telegrafista, Ove Rolandsen (Bjorn Floberg) pojawia się w małej społeczności i rozkochuje w sobie wszystkie kobiety, w tym córkę najbardziej znaczącego obywatela Macka (Jarl Kulle). Marie Richardson została za swoją rolę nagrodzona wyróżnieniem najlepszej aktorki roku w Norwegii.
8. Doręczyciel (Budbringeren, 1997, reż. Pal Sletaune)
Doręczyciel z 1997 roku to komedia w reżyserii Pala Sletaune. Głównym bohaterem filmu jest listonosz, który pewnego dnia przywłaszcza sobie klucz do jednego z mieszkań. Odwiedzając lokal zaczyna zakochiwać się w jego właścicielce. W rolach głównych wystąpili Robert Skjaerstad i Eli Anne Linnestad.
9. Cool and Crazy (2001, reż. Knut Erik Jensen)
Cool and Crazy to popularny i szeroko nagradzany film dokumentalny w reżyserii Knuta Erika Jensena. Przedstawia historię kilku członków męskiego chóru z małej norweskiej wioski na Biegunie Północnym, którzy dzięki swojemu zamiłowaniu do muzyki zdobywają przyjaźń, życiowy cel i sławę.
10. Aberdeen (2000, reż. Hans Petter Moland)
Aberdeen to norweski dramata w reżyserii Hansa Pettera Molanda. Główną bohaterką filmu jest Kaisa (Lena Headey), młoda prawniczka, która na prośbę matki odnajduje swojego ojca alkoholika i przywozi go na terapię odwykową do Aberdeen. Film zyskał wiele międzynarodowych wyróżnień, między innymi w Brukseli, Mediolanie i w Polsce.
11. Elling (2001, reż. Petter Naess)
Elling to nominowany do Oscara norweski komediowy film Pettera Naessa o przyjaźni dwóch singli. Tytułowy bohater jest nieśmiałym mężczyzną, który nie potrafi nawiązać relacji z kobietą, jego kolega stanowi zaś przeciwieństwo Ellinga – przebiera w dziewczynach jak w ulęgałkach. Obaj przechodzą terapię w specjalistycznym ośrodku, a następnie otrzymują szansę na ułożenie sobie „normalnego” życia w Oslo.
12. Historie kuchenne (Salmer fra kjokkenet, 2003, reż. Bent Hamer)
Historie kuchenne to świetna czarna komedia Benta Hamera. Szwedzka firma zajmująca się produkcją mebli kuchennych prowadzi badania nad idealnym wystrojem kuchni. W tym celu wysyła swoich pracowników w rozmaite miejsca, by podpatrywali zwyczaje zwykłych obywateli. Jeden z wysłanników trafia na odległą norweską prowincję do domu mrukliwego farmera.
13. Jonny Vang (2003, reż. Jens Lien)
Jonny Vang to jeden z pierwszych filmowych sukcesów Jensa Liena. W małym norweskim miasteczku mieszka zwyczajny mężczyzna – Jonny Vang, który chce zarobić pieniądze na hodowli dżdżownic. Nieoczekiwanie jednak ktoś chce mu pokrzyżować plany, a być może nawet czyha na jego życie. Wkrótce okazuje się, że Jonny ma niejedno na sumieniu, zwłaszcza wobec swojego przyjaciela Magnusa. W rolach głównych wystąpili Laila Goody, Fridtjov Saheim i Aksel Hennie.
14. Hawaje, Oslo (Hawaii, Oslo, 2004, reż. Erik Poppe)
Hawaje, Oslo to dzieło Erika Poppe z 2004 roku. Akcja filmu rozgrywa się w stolicy Norwegii podczas najcieplejszego dnia w roku. Losy kilku nieznających się wzajemnie ludzi splatają się przypadkowo na miejskiej ulicy. Nieszczęśliwe historie bohaterów mają szanse na pozytywne zakończenie dzięki interwencji anioła. W rolach głównych wystąpiły Petronella Barker, Kjersti Elvik i Evy Kasseth Rosten.
15. Zniknięcie (DeUsynlige, 2008, reż. Erik Poppe)
Zniknięcie to kolejny film Erika Poppe. Przejmujący dramat ukazuje historię mordercy, który po latach więziennej odsiadki próbuje wrócić do życia w społeczeństwie. Niepodziewanie w małej wiosce, gdzie zatrudnia się jako kościelny organista, spotyka matkę swojej ofiary. Głęboki film o winie i karze zyskał wiele prestiżowych nagród.
16. Kłopotliwy człowiek (Den Brysomme mannen, 2004, reż. Jens Lien)
Kłopotliwy człowiek w reżyserii Jensa Liena to antyutopijna wizja pozornie doskonale skonstruowanego społeczeństwa. Głównym bohaterem jest mężczyzna, który utracił pamięć i próbuje żyć w obcym dla siebie mieście. Pozornie wszystko funkcjonuje idealnie – bohater ma pracę i rodzinę. Z czasem jednak orientuje się, że miasto jest więzieniem, z którego nie ma ucieczki. Film Liena diagnozuje wiele problemów „skandynawskiego raju”, gdzie ceną dobrobytu często okazuje się ograniczenie wolności jednostki.
17. Kumple (Buddy, 2003, reż. Morten Tydlum)
Kumple w reżyserii Mortena Tydluma to norweska komedia o trzech młodych mężczyznach, którzy, pomimo że mają pracę i mogliby rozpocząć dorosłe życie, obawiają się prawdziwej odpowiedzialności. Gdy jednak wideo pamiętnik jednego z nich trafia przypadkiem do telewizji, egzystencja kumpli zamienia się w reality show, które śledzi cały kraj.
18. Oslo, 31 sierpnia (Oslo, 31. August, 2011, reż. Joachim Trier)
Oslo, 31 sierpnia to norweski dramat w reżyserii Joachima Triera. Film przedstawia jeden dzień z życia młodego narkomana, Andersa. Gdy zostaje wypuszczony z ośrodka na rozmowę w sprawie pracy, postanawia odwiedzić dawnych przyjaciół i zmierzyć się ze wspomnieniami z przeszłości.
19. Obywatel roku (Kraftidioten, 2014, reż. Hans Petter Moland)
Obywatel roku to czarna komedia kryminalna w reżyserii Hansa Pettera Molanda. Tytułowym obywatelem roku jest spokojny kierowca pługu, Nils (Stellan Skarsgard), który zostaje odznaczony za swoje zasługi na rzecz przejezdności dróg zimą. Gdy jednak jego syn ginie w niewyjaśnionych okolicznościach, bohater postanawia przeprowadzić prywatne śledztwo i sam wymierzyć sprawiedliwość.
20. Łowcy głów (Hodejegerne, 2011, reż. Morten Tydlum)
Łowcy głów w reżyserii Mortena Tydluma to ekranizacja popularnej powieści Jo Nesbo o tym samym tytule. Głównym bohaterem kryminalnej intrygi jest złodziej dzieł sztuki (w tej roli Aksel Hennie), który ma w życiu wszystko: wspaniały dom, pieniądze i piękną żonę. Pewnego dnia okazuje się jednak, że ktoś czyha na jego życie, a on musi zrobić wszystko, żeby przetrwać i odkryć tożsamość zabójcy.
Udostępnij “Top 20 – filmy norweskie” swoim znajomym.
Literatura:
Encyklopedia kina, pod red. T. Lubelskiego, Kraków 2010.
