Top 20 – filmy rumuńskie
Kino rumuńskie zaczęło się rozwijać późno, dopiero w 1936 roku powstała bowiem pierwsza rodzima instytucja filmowa, czyli Narodowe Biuro Kinematografii. Reżim komunistyczny po II wojnie światowej spowodował z kolei uwięzienie filmu w służbie propagandy. Największe perły rumuńskiej kinematografii to zatem dzieła z czasów odwilży, a także powstałe po przełomie 1989 roku.
Historia kina rumuńskiego zaczęła się w 1896 roku, gdy w Bukareszcie odbył się pierwszy pokaz kinematografu. Trzynaście lat później powstało pierwsze kino, a pionierskim filmem była Wojna o niepodległość Grigore Brezeanu, nakręcona w 1912 roku. Dopiero jednak późne lata 30. przyniosły znaczący rozwój rumuńskiego filmu, który został przerwany przez wybuch II wojny światowej.
Okres bezpośrednio powojenny był paradoksalnie dla kina w Rumunii korzystny. Upaństwowiona produkcja filmowa dysponowała bowiem pokaźnymi środkami finansowymi. W latach 50. rumuńskie filmy sukcesy zaczęły odnosić międzynarodowe sukcesy, czego przykładem są produkcje Iona Popescu-Gopo. Jednak dojście do władzy Nicolae Ceausescu doprowadziło do ostrej cenzury i poważnego kryzysu kina.
Z kolei zmiana ustroju po krwawej rewolucji 1989 roku zaowocowała zubożeniem społecznym i korupcją, co nadal nie sprzyjało rozwojowi sztuki, a wybitni reżyserzy rumuńscy emigrowali do zachodnich krajów. Dopiero po 2000 roku rodzima kinematografia odzyskała dobrą kondycję i międzynarodowy prestiż. Przełomem okazało się dzieło Śmierć pana Lazarescu C. Puiu, które zapoczątkowało tak zwane „nowe kino rumuńskie”.
Filmy rumuńskie
1. Krótka historia (Scurta istorie, 1956) – Ion Popescu-Gopo
Krótka historia Iona Popescu-Gopo to pierwszy międzynarodowy sukces rumuńskiego kina. Pomysłowa, zaledwie dziesieciominutowa animacja, uchodząca za film antydisneyowski, zdobyła Złotą Palmę na Festiwalu w Cannes. Bohaterem historii o ewolucji człowieka i jego podbojach kosmosu uczynił reżyser Małego Człowieka Gopo, nagą, sympatyczną postać mającą znamiona uniwersalne.
2. Niedziela o szóstej (Dumunica la ora 6, 1966) – Lucian Pintilie
Niedziela o szóstej to głośny film Luciana Pintilie, który długo czekał na swoją premierę z powodu ograniczeń cenzuralnych. Jest to historia miłości dwojga młodych kochanków rozgrywająca się podczas II wojny światowej. W rolach głównych wystąpili Irina Petrescu, Dan Nutu i Graziela Albini.
3. Rekonstrukcja (Reconstituirea, 1968) – Lucian Pintilie
Rekonstrukcja to kolejny słynny film Pintilie. Dzieło opowiada o dwóch studentach, którzy w upojeniu alkoholowym doprowadzają do awantury w pewnym lokalu i dopuszczają się pobicia kelnera. Gdy mężczyźni stają przed wymiarem sprawiedliwości, prokurator obiecuje im umorzenie sprawy, jednak stawia wymagania. Studenci mają zrekonstruować całe zdarzenie w krótkim filmie, który zostanie wykorzytany w kampanii przeciwdziałającej alkoholizmowi. Film na polecenie Nicolae Ceausescu zdjęto z afisza zaledwie trzy dni po premierze.
4. Pałace w płomieniach (Rascoala, 1965) – Mircea Muresan
Pałace w płomieniach zdobyły nagrodę za najlepszy debiut na Festiwalu w Cannes. Akcja filmu rozgrywa się w 1907 roku w Rumunii, podczas powstania chłopskiego. Ideowa wymowa filmu ma charakter propagandowy. Historia odgrywa tu bowiem funkcję instrumentalną – ilustruuje tezę, zgodnie z którą krwawe rewolty dokonywane przez uciśniony lud ostatecznie zakończyły się sprawiedliwością dziejową, czyli nastaniem socjalizmu.
5. Zaginiony (Baltagul, 1969) – Mircea Muresan
Zaginiony, kolejny film Muresana, to adaptacja powieści Mihaila Sadoveanu. Ludowa opowieść o winie i karze została osadzona w Karpatach Mołdawskich w latach 30. XX stulecia. Pewnego dnia pasterz Nechifor wyrusza, by kupić nowe obce, jednak ginie bez śladu. Jego żona Gheorgita wraz z synem rozpoczynają długie poszukiwania. Prawda, którą odkryją będzie wstrząsająca.
6. Kraina wiecznej młodości (Tinerete fara batrinete,1968)– Elisabeta Bostan
Kraina wiecznej młodości Elisabety Bostan to film z gatunku fantasy. Jego bohaterem jest młodzieniec, który aby zdobyć nieśmiertelność i wieczną młodość, musi spełnić trzy życzenia córki potężnego Imperatora. Jeśli udowodni swoją odwagę, waleczność i pomysłowość, spotka go zasłużona nagroda.
7. Weronika w kraju czarów (Veronica se intoarce, 1973) – Elisabeta Bostan
Weronika w kraju czarów to kolejny film Elisabety Bostan przeznaczony dla najmłodszych widzów. Dzieło powstało na podstawie popularnego musicalu. Opowiada o przygodach Weroniki, która zostaje cudownie pomniejszona przez dobrą wróżkę i trafia do mikroświata owadów. W główną rolę wcieliła się Lulu Mihaesca, znana dziecięca rumuńska aktorka.
8. Kolumna Trajana (Columna, 1968) – Mircea Dragan
Kolumna Trajana w reżyserii Mircei Dragana to film historyczny, którego akcja została osadzona w starożytności, w 106 roku. Fabuła koncentruje się wokół wojny cesarstwa rzymskiego prowadzonej z Dacją, obejmującą tereny dzisiejszej Rumunii. Kolumna Trajana stała się w Rumunii filmem kultowym, poruszającym problem korzeni narodowej tożsamości.
9. Las powieszonych (Padurea spanzuratilor, 1964) – Liviu Ciulei
Las powieszonych to nagrodzony za najlepszą reżyserię w Cannes rumuński film Liviu Ciulei. Akcja obrazu rozgrywa się podczas I wojny światowej. Bohaterem filmu jest porucznik Bologa, Rumun powołany do austriackiej armii. Początkowo wojskowy ślepo wykonuje rozkazy dowódców, z czasem rodzą się w nim jednak moralne wątpliwości. Mimo grożącej mu kary śmierci Bologa postanawia zdezerterować.
10. Śmierć Ipu (Atunci i-am condamnat pe toţi la moarte, 1971) – Sergiu Nicolaescu
Śmierć Ipu to film Sergiu Nicolaescu, nazywanego rumuńskim Stevenem Spielbergiem. Akcja filmu rozgrywa się w czasie II wojny światowej. W małej wiosce lokalna ludność morduje żołnierza Werhmachtu. Kilku mieszkańców z lęku przed odwetem Niemców wpada na pomysł, żeby przekonać opóźnionego w rozwoju Ipu, by wziął na siebie winę za śmierć niemieckiego żołnierza.
11. Dąb (Balanta, 1992) – Lucian Pintilie
Dąb to pierwszy rumuński film, który po rewolucji 1989 roku odniósł międzynarodowy sukces. Akcja dzieła rozgrywa się w Rumunii na kilka lat przed upadkiem dydktatury Nicolae Ceausescu. Losy kilku bohaterów uwypuklają społeczną degenerację jako skutek wieloletniego systemu komunistycznego. Rumunia lat 80. XX wieku to kraj moralnej znieczulicy, strachu i kombinatorstwa. Maia Morgenstern za swoja rolę w Balancie została odznaczona kilkoma prestiżowymi nagrodami.
12. Hotel de Lux (1992) – Dan Pita
Hotel de Lux Dana Pity to groteskowy obraz pewnego hotelu, który stanowi alegorię systemu koministycznego. Model zarządzania oraz porządek panujący w obiekcie turystycznym odzwierciedlają paradoksy socjalizmu, począwszy od zdegenerowanej władzy skończywszy na najniższych warstwach społecznych. Głównym bohaterem filmu jest Alex, który z pracowitego robotnika awansuje przez kolejne szczeble na stanowisko managera hotelu. Film został nagrodzony Srebrnym Lwem na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji.
13. Rosen Emil (1993)– Radu Gabrea
Rosen Emil w reżyserii Radu Gabrei to opowieść o byłym gimnastyku, który zakochuje się w pięknej prostytutce Lissy. Znajomość z kobietą wciąga bohatera w ciemny świat gangsterów. Rosenemil dzięki swoim specyficznym umiejętnościom szybko wspina się po drabinie półświatka. W rolach głównych wystąpili Werner Stocker i Dana Vavrova.
14. Senator ślimaków (Senatorul melcilor, 1995) – Mircea Daneliuc
Senator ślimaków to dzieło Mircei Daneliuca z 1995 roku. Film opowiada o pewnym skorumpowanym polityku, który wypoczywa na łonie natury w małej rumuńskiej wiosce. Pewnego dnia mężczyzna inauguruje uruchomienie wiatraka, a po uroczystości nabiera ochoty na skosztowanie ślimaków. Mieszkańcy prześcigają się, by dogodzić senatorowi. Ten jednak w ogóle nie dostrzega lokalnych problemów.
15. Ostatni przystanek raj (Terminus Paradis, 1998) – Lucian Pintilie
Ostatni przystanek raj Luciana Pintille to poruszający film o skazanej na klęskę miłości dwojga młodych ludzi. W pewien upalny letni dzień młoda kelnerka Norica spotyka przystojnego chłopaka Mitu. Mimo że dziewczyna ma wyjść za swojego szefa, gdy poznaje interesującego młodzieńca, nawiązuje z nim bliską relację. Ubogi hodowca żywca zakochuje się do szaleństwa w Norice i nie chce pogodzić się z jej decyzją. Film zdobył główną nagrodę na MFF w Wenecji.
16. Śmierć pana Lazarescu (Moartea domnului Lăzărescu, 2005) – Cristi Puiu
Śmierć pana Lazarescu to wielokrotnie nagradzany film Cristi Puiu. Główny bohater, pan w starszym wieku, z powodu złego samopoczucia wzywa karetkę pogotowia. Sanitariusze decydują, że pacjenta trzeba zabrać do szpitala. Gdy jednak docierają na miejsce, personel uznaje, że należy odesłać mężczyznę do innej placówki. Tak rozpoczyna się tragiczna nocna wędrówka pana Lazarescu po kolejnych klinikach.
17. Włoszki (Italiencele, 2004) – Napoleon Helmis
Włoszki w reżyserii Napoleona Helmisa to film poruszający problem handlu ludźmi. Tytułowe bohaterki, dwie młode dziewczyny z małej rumuńskiej wioski, w poszukiwaniu pracy wyruszają do Hiszpanii. Gdy po roku wracają w rodzinne strony, okazuje się, że zostały uwięzione przez kosowską mafię i zmuszone do uprawiania prostytucji we Włoszech.
18. 12:08 na wschód od Bukaresztu (A fost sau n-a fost?, 2006) – Corneliu Porumboiu
12:08 na wschód od Bukaresztu to film, którego akcja rozgrywa się 16 lat po obaleniu dyktatury Nicolae Ceausescu. W rocznicę pamiętnych wydarzeń lokalna telewizja prosi dwóch świadków wydarzeń o rekonstrukcję tego, co działo się na ulicach ponad półtora dekady wcześniej. Emeryt i nauczyciel-alkoholik nie wydają się jednak odbiorcom wiarygodnymi uczestnikami przeszłych wypadków. Film Porumboiu pokazuje, że oficjalna wersja historii odbiega od jednostkowej pamięci świadków, a prawda o dziejach to połączenie faktów, interpretacji i zwyczajnych mitów.
19. 4 miesiące, 3 tygodnie i 2 dni (4 luni, 3 săptămâni şi 2 zile, 2007) – Cristian Mungiu
4 miesiące, 3 tygodnie i 2 dni Cristiana Mungiu to wybitny reprezentant rumuńskiego kina współczesnego. Uhonorowany Złotą Palmą w Cannes film opowiada o dramatycznych konsekwencjach skrajnie restrykcyjnego prawa aborcyjnego w komunistycznej Rumunii. Młoda studentka Gabita (Laura Vasilu) zachodzi w niechcianą ciążę. Jej przyjaciółka Otilia (Anamaria Marinca) próbuje jej pomóc w znalezieniu lekarza, który pomimo grożących mu konsekwencji podejmie się wykonania zabiegu aborcji.
20. Aferim! (2015) – Radu Jude
Aferim! Radu Jude to przewrotna czarna komedia rozgrywająca się na Wołoszczyźnie w XIX wieku, przedstawionej na wzór Dzikiego Zachodu. Oto bowiem Constandin i jego syn ścigają zbiegłego cygańskiego niewolnika. Westernowa fabuła służy zdemaskowaniu historycznych europejskich mitów i pokazuje zaskakujące oblicze cywilizowanego świata. Film Radu Jude zodbył Srebrenego Niedźwiedzia na MFF w Berlinie.
Udostępnij “Top 20 – filmy rumuńskie swoim znajomym”
Literatura:
Encyklopedia kina, pod red. T. Lubelskiego, Kraków 2010.
