„Za wszelką cenę” – walczyć do końca?

Tytuł: “Za wszelką cenę” (oryg. Million Dollar Baby”)

Rok produkcji: 2004

Reżyseria: Clint Eastwood

Obsada: Clint Eastwood, Hilary Swank, Morgan Freeman, Jay Baruchel, Mike Colter, Lucia Rijker

Nagrodzony czterema Oscarami film „Za wszelką cenę” to prawdziwe arcydzieło Clinta Eastwooda ze wspaniałą rolą Hilary Swank. Zmuszająca do głębokich przemyśleń historia bokserki z najwyższym poświęceniem dążącej do mistrzostwa posiada sensy uniwersalne. Ring staje się przestrzenią życiowej walki, ponieważ „magia boksu polega na tym, że walczysz mimo bólu złamanych żeber, odbitych nerek, odklejonej siatkówki. Ryzykujesz wszystko dla marzenia, które liczy się tylko dla ciebie”.

„Za wszelką cenę” – Clint Eastwood po obu stronach kamery

„Za wszelką cenę” to jeden z wielkich filmów Clinta Eastwooda. To nie tylko jego reżyserskie dzieło, ale również obraz, w którym podobnie jak np. w pięknym melodramacie „Co się wydarzyło w Madison County”, Eastwood zagrał również jedną z głównych ról. Wcielił się w doświadczonego trenera boksu, poświęcającego swojej pasji całe życie. Pomimo niepospolitego talentu i sportowej intuicji interes Frankiego Dunna nie idzie najlepiej. Od lat trenuje wprawdzie potencjalnego mistrza świata, jednak nie ma odwagi wystawić go do finałowej walki. Jak się okazuje, mężczyzna zmaga się bowiem z traumą sprzed kilkudziesięciu lat, kiedy jego przyjaciel Eddie (Morgan Freeman) stracił na ringu oko, a on nie mógł temu zapobiec. Wypadek zrujnował życie i karierę Eddiego, który od tej pory zajmuje się utrzymaniem czystości w klubie Frankiego.

Pewnego dnia na treningu zjawia się Maggie (Hilary Swank), dziewczyna pragnąca zdobyć mistrzowski tytuł w boksie. Frankie nie zgadza się jej pomagać, ale gdy jego najlepszy zawodnik odchodzi, a bokserka nie daje za wygraną, postanawia spróbować. W ciągu półtora roku Maggie, pomimo, że już przekroczyła trzydziestkę, robi spektakularne postępy. Nawiązuje również bliski kontakt z niełatwym we współżyciu trenerem. W końcu Frankie postanawia zaryzykować i wystawia ją do walki o tytuł mistrzyni świata. Przeciwniczką Maggie jest znana z nieuczciwych i niebezpiecznych chwytów Billie „The Blue Bear”. W ostatnich minutach walki, kiedy wydaje się, że zawodniczka Dunna wygrywa, jej przeciwniczka zadaje przerażający cios. Niefortunny upadek powoduje, że Maggie zostaje całkowicie sparaliżowana. W szpitalu prosi Frankiego, by ten pomógł jej umrzeć…

„Za wszelką cenę” – wielkie aktorskie trio

Jedną z najmocniejszych stron filmu „Za wszelką cenę” jest znakomite aktorstwo. Nagrodzeni Oscarami Hilary Swank i Morgan Freeman stworzyli spójne, wiarygodne i niezwykle sugestywne postaci, które świetnie wypadają na ekranie w trio z fenomenalnym Clintem Eastwoodem. Każda z postaci została świetnie przemyślana i rozpisana. Frankie to samotnik przygnieciony poczuciem winy, którego rodzina się rozpadła, a on od lat bezskutecznie próbuje skontaktować się z córką. Jest katolikiem codziennie bywającym na mszy, jednak jego wiara nie daje mu odpowiedzi na wiele pytań, jakimi nieustannie zadręcza swojego proboszcza.

Maggie to dziewczyna wywodząca się z patologicznego środowiska, która pewnego dnia postanowiła zawalczyć o swoją przyszłość, a może po prostu uwierzyć, że zasługuje na miłość i szacunek. By zaoszczędzić na treningi, żywi się resztkami z restauracji, gdzie pracuje. Na szali swojego marzenia stawia wszystko – bez reszty poświęca się boksowi, który daje jej upragnioną uwagę i pieniądze, za jakie może kupić dom swojej niewdzięcznej rodzinie. Niestety dziewczyna nie może liczyć na najbliższych nawet w dramatycznych chwilach po wypadku, ponieważ matkę i rodzeństwo interesuje jedynie przejęcie jej majątku. Nieprzypadkowo Maggie znajduje zatem w Frankiem utraconego ojca, podobnie jak on traktuje ją jak córkę, zastępującą mu jego własne dziecko.

Scrap, będący drugoplanową postacią filmu, pełni jednocześnie rolę narratora całej opowieści. Złamany swoją porażką i nieszczęśliwym wypadkiem sprzed lat, wiedzie ubogie życie stróża. Jest wiernym przyjacielem Frankiego, doradza mu również, by zajął się trenowaniem Maggie, dlatego podobnie jak on ma wobec niej ogromne poczucie winy. Scrap w „Za wszelką cenę” dysponuje również darem rozumienia i dostrzegania istotnych spraw. Jego funkcja „stróża” w klubie Hit Pit Gym ma charakter symboliczny: bohater jest również strażnikiem moralności. Wskazuje na to zwłaszcza scena, w której stacza swoją ostatnią walkę z prześladowcą Groźnego. Na pewnym poziomie Scrap pełni funkcję symbolicznego sumienia Frankiego, to on rozstrzyga bowiem wszystkie najważniejsze etyczne kwestie, a przede wszystkim w przeciwieństwie do kapłana, „rozgrzesza” trenera z odłączenia Maggie od respiratora.

„Million Dollar Baby” – refleksja and życiowym ringiem

Film „Za wszelką cenę” posiada wymiar paraboliczny: walka na ringu staje się tu mianowicie czytelną metaforą zmagania się z życiowymi wyzwaniami i dylematami. Wskazuje na to opatrzenie fabuły licznymi filozoficznymi komentarzami. Dzięki nim film staje się refleksją nad rozmaitymi postawami: są tu bowiem prawdziwi mistrzowie cierpliwie oczekujący na jedno najważniejsze starcie, ale też tacy, jak Groźny, którzy walczą jedynie z cieniami, i wreszcie tacy, jak Scrap, którzy już w ogóle przestali walczyć. Największą zagadką pozostaje jednak Maggie – wyrywająca światu upragnione mistrzostwo i ponosząca tragiczną porażkę u szczytu sławy.Eddie Scrap powiada: „Każdy ma przeznaczoną określoną liczbę walk. Nikt ci nie powie, ile”. A Maggie, jak tuż po narodzinach przepowiada jej ojciec, musi walczyć nie tylko o życie, ale również o swoją śmierć. Przykuta do łóżka bezskutecznie próbuje popełnić samobójstwo, ostatecznie jej cierpienie zakańcza Frankie.

„Za wszelką cenę” to film, który nie pozwala widzowi na moralne katharsis. Nie daje odpowiedzi na najtrudniejsze pytania, ani nie oferuje ukojenia. Eastwood był atakowany za właśnie takie zakończenie obrazu, traktowane przez wielu jako głos za legalizacją eutanazji. Jakkolwiek by jednak nie interpretować tego filmu, z pewnością uzmysławia on autentyczny tragizm takiego moralnego dylematu i ludzką bezradność wobec przerastających go wyborów, z którymi żadna z istniejących instytucji – świeckich i religijnych – nie potrafi się uporać.

Literatura:

Łukasz A. Plesnar, „Clint Eastwood – miłość i gniew”, [w:] „Mistrzowie kina amerykańskiego. Współczesność”, pod red. Ł. A. Plesnara i R. Syski, Kraków 2010.