“Gorączka złota” – słodko-gorzki film o poszukiwaniu szczęścia
Gorączka złota
Tytuł: Gorączka złota (org. The Gold Rush)
Rok produkcji: 1925 r.
Reżyseria: Charlie Chaplin
Obsada: Tramp – Charlie Chaplin
Jim Mc Kay – Mack Swain
Larsen – Tom Murray
Georgia – Georgia Hale
Betty – Betty Morrissey
Hank Curtis – Henry Bergman
Jack Cameron – Malcolm Waite
Gorączka złota to najlepszy film Charliego Chaplina. Dzieło zrealizowane w 1925 roku do dziś bawi i wzrusza widza, a gagi Charliego Trampa pozwalają w pełni doświadczyć magii starego kina.
Gorączka złota Charliego Chaplina
Gorączka złota stanowi komediowe arcydzieło, w którym Chaplinowi udało się połączyć komizm z wciągającą fabułą miłosną. Film został osnuty na motywie poszukiwania złota pod koniec XIX wieku nad rzeką Klondike w Kanadzie. Główny bohater, Tramp, wyrusza w ośnieżone Góry Skaliste, jednak w przeciwieństwie do tłumnie przybywających tam podróżników, jego celem nie jest odnalezienie złota. Widz otrzymuje informację, że Tramp szuka „nie wiadomo czego”. Od początku widać jego inność – np. Tramp nie jest należycie przygotowany do podróży, przemierza bowiem mroźne szczyty w swoim zwyczajnym ubraniu, z nieodłączną bambusową laseczką. Już z tego faktu skrajnego niedostosowania bohatera do warunków podróży wynika filmowy komizm.
Gorączka złota – Charlie spaceruje nieświadomy obecności niedźwiedzia
Bohater The Gold Rush przypadkiem trafia do chaty poszukiwanego przez policję przestępcy, Larsena, jednak dzięki niespodziewanemu pojawieniu się poszukiwacza złota, Wielkiego Jima, udaje mu się uniknąć niebezpieczeństwa. Z powodu burzy śnieżnej mężczyźni zostają odcięci od żywności, Larsen wyrusza na poszukiwanie jedzenia, a Tramp i Jim muszą sobie radzić z głodem. Kiedy Jim wpada na pomysł pożarcia swojego towarzysza, szczęśliwie zjawia się posiłek w postaci niedźwiedzia. W dalszej części filmu Tramp spotyka piękną Georgię, w której natychmiast się zakochuje. Po wielu perypetiach wraz z Wielkim Jimem odkrywa złoto i jako milioner ostatecznie zdobywa serce ukochanej kobiety.
Film Gorączka złota – gra z konwencją kina przygodowego
Jednym z zasadniczych wymiarów filmu Gorączka złota jest swoista gra Chaplina z konwencją kina przygodowego. Fabuła skupia się wokół zabawnych perypetii głównego bohatera, jednak mamy do czynienia z nieustannym zaskakiwaniem widza i nieprzewidywalnością wydarzeń. Oto Tramp spaceruje swoim charakterystycznym kaczym krokiem po śnieżnej przełęczy, gdy nagle pojawia się za nim niedźwiedź. Zwierzę podąża za bohaterem, ale wbrew oczekiwaniom odbiorcy nie atakuje mężczyzny, tylko w którymś momencie skręca w bok. Innym zaskakującym motywem jest scena, w której Tramp w ostatniej chwili zostaje uratowany przed uduszeniem przez niespodziewane wtargnięcie do chaty wspomnianego misia.
The Gold Rush – brawurowe gagi i wzruszający liryzm
Gorączka złota – Charlie spożywa potrawę z buta
Gorączka złota to film, który roi się od mistrzowsko wygranych pomysłów komicznych. Sama postać Trampa, w jego charakterystycznym stroju: melonik, za duże buty i spodnie oraz bambusowa laseczka wzbudza uśmiech. Chaplin nieustannie wykorzystuje swoją cielesność w celu rozbawienia widza: potyka się, przewraca, popełnia drobne niezręczności i pomyłki. Warto pamiętać, że gagi z tego filmu przeszły do historii kina. Widzimy na przykład pomysłowego Trampa, który z powodu doskwierającego głodu przyrządza posiłek z własnego buta i serwuje go na obiad sobie i Jimowi. Bohater z miną wytrawnego smakosza spożywa podeszwę z wystającymi gwoździami oraz spaghetti ze sznurowadeł.
W innej scenie filmu The Gold Rush, kiedy dostępuje zaszczytu zatańczenia z piękną Georgią, okazuje się, że Charliemu zsuwają się za duże spodnie. Na początku bohater próbuje się ratować swoją laseczką, przytrzymując garderobę, potem zaś obwiązuje się przypadkowo dosięgniętym sznurkiem. Pech jednak chce, że do sznurka przywiązany jest pies – najpierw zabawnie tańczy on z parą, a kiedy dostrzega kota, bezceremonialnie przewraca zawstydzonego Trampa. Sceny te obnażają skrajną biedę bohatera, który próbuje pozować na eleganckiego amanta, tymczasem nie ma nawet porządnych spodni i butów.
Gorączka złota – słynny taniec bułeczek
Z kolei inne gagi Gorączki złota podkreślają niesłychaną wrażliwość Charliego i jego artystyczne usposobienie. Tak jest w wypadku słynnego baletu bułeczek, który Tramp urządza podczas snu w sylwestrową noc, kiedy oczekuje na przybycie Georgii. Śmieszność nieoczekiwanie przechodzi we wzruszenie. Postać Trampa wzbudza bowiem współczucie – w filmie podkreśla się jego odmienność i samotność. Scena sylwestrowego balu, kiedy wszyscy trzymają się za ręce i wspólnie śpiewają Walc pożegnalny, zostaje wyraziście skontrastowana z ujęciem samotnego Charliego smutnie wpatrującego się w noc. Wzruszenie wywołuje również okrutne wyśmianie Trampa przez przystojnego i zamożnego Podrywacza. Bezceremonialnie żartuje on z ubóstwa i skromnej postury fizycznej bohatera, a także chce go upokorzyć, wykorzystując zauroczenie Charliego Georgią.
Gorączka złota – humanizm Chaplinowskiego everymana
Gorączka złota to film głęboko humanistyczny. Reżyser w komicznej konwencji porusza najbardziej uniwersalne problemy ludzkiej egzystencji. Jego bohater jest tyleż śmieszny, co typowy, stanowi postać everymana, z którym może się utożsamić każdy odbiorca. Dzięki wzruszającym przygodom Trampa Chaplin nawiązuje z widzem niezwykle intymną więź. Pokazuje człowieka, który pomimo oczywistych przeciwności losu nie poddaje się w poszukiwaniu szczęścia. Niska kondycja społeczna i brak urody nie przekreślają jego życiowych szans.
Znamienne, że bohaterowie w filmie The Gold Rush oprócz imienia zostają również określeni za pomocą ogólnych opisów, które przyporządkowują je do określonego typu. Są więc: Włóczęga, Poszukiwacz złota, Przestępca czy Podrywacz – postaci wpisujące się w poetykę alegoryczną. Wyjątkowo na tym tle rysuje się wizerunek Georgii – ona nie otrzymuje żadnego nadrzędnego przyporządkowania, co ma dla filmu doniosłe znaczenie. Georgia jest niepowtarzalna, niejako jedyna w swoim rodzaju – zdaje się mówić Chaplin. Dodatkowo każde pojawienie się bohaterki w filmie zostaje poprzedzone ozdobnym napisem z kwiatowym motywem w tle. Zabieg ten podkreśla czuły i intymny stosunek reżysera do tej postaci. To właśnie miłość, a nie zdobycie fortuny, jest najważniejszą wartością dla Trampa.
Gorączka złota – Charlie odnajduje ukochaną Georgię
Słodko-gorzki Happy End Gorączki złota
Gorączka złota, najlepszy film Chaplina, to jedno z niewielu dzieł reżysera posiadających szczęśliwe zakończenie. Tramp staje się milionerem i zostaje narzeczonym pięknej i szczerze kochającej go Georgii. Dzieło posiada jednak wymowę ironiczną – odnalezienie szczęścia wydaje się bowiem równie niemożliwe, jak przypadkowe odkrycie złota przez dwójkę zabłąkanych w górach poszukiwaczy. Tym samym opowieść o dążeniu do szczęścia staje się narracją o jego złudzie. Osiągnięcie wymarzonego celu jawi się niczym sen Charliego włóczęgi: wydaje mu się, że Georgia zjawia się na przygotowanej przez niego kolacji i czule go całuje, w rzeczywistości jednak wcale jej tam nie ma.
Literatura:
J. Guze, Wśród bohaterów kina, Warszawa 1983.
I. Sowińska, Złoty wiek burleski, [w:] Kino nieme, pod red. T. Lubelskiego, I. Sowińskiej i R. Syski, Kraków 2010.
