Adolf Dymsza – król przedwojennej komedii
Adolf Dymsza – Sto metrów miłości
Adolf Dymsza to jeden z najbardziej rozpoznawalnych polskich aktorów przedwojennych. Zapisał się w pamięci widzów jako beztroski Dodek – sprytny Warszawiak, którego zabawne perypetie jednocześnie śmieszą i wzruszają. Dymsza był niekwestionowanym królem polskiej komedii lat 30.
Naprawdę nazywał się Adolf Bagiński; urodził się w Warszawie w 1900 roku. Dymsza ukończył warszawską Szkołę Handlową, ale już od 1918 roku związany był z teatrem. Przez dwa lata zdążył wystąpić na scenach Warszawy, Grodna i Mińska Litewskiego. W 1920 roku aktor zgłosił się na ochotnika do wojska i walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Następnie znowu wrócił do teatru, a także dorabiał udzielając lekcji tańca. Drogę do sławy otworzyły mu kabarety Qui Pro Quo, Banda, Cyrulik Warszawski czy Cyganeria.
Jego talent komediowy został dostrzeżony przez publiczność i producentów filmowych. Jako aktor filmowy Dymsza debiutował w 1924 roku w Miłości przez ogień i krew. Zagrał również w innych niemych filmach, takich jak Czerwony błazen (1926), Policmajster Tagiejew (1929) czy Jedna noc w państwie Qui Pro Quo. W 1930 roku ożenił się z Zofią Olechniczówną, z którą miał cztery córki.
Adolf Dymsza w skeczu Qui Pro Quo
Stanisław Janicki cytuje zabawną anegdotę związaną z małżonką Dymszy. Aktor opowiadał bowiem:
“Raz w restauracji moja żona zauważyła włos w moim talerzu. Oczywiście, zrobiło się piekło. Przybiegł zarządzający.
– Niech pan popatrzy! – woła z oburzeniem Zosia – w talerzu mojego męża znalazłam ten oto włos kobiecy!
Zarządzający uśmiechnął się i odparł tonem łagodnego wyrzutu:
– Szanowna pani, jak można być aż tak zazdrosną!”
Dodek – mistrz polskiej komedii lat 30.
Adolf Dymsza w kinie dźwiękowym
Prawdziwe powodzenie zdobył Dymsza w filmie dźwiękowym. Aktor wykreował specyficzny typ postaci – Dodka – przedsiębiorczego Warszawiaka, potrafiącego sobie poradzić w każdej sytuacji. W Każdemu wolno kochać (1932) Krawicza i Warneckiego wcielił się w rolę bezrobotnego kelnera Hipka, który dzięki wrodzonemu sprytowi pomaga przyjacielowi kompozytorowi dobrze sprzedać piosenkę, w efekcie czego ten zdobywa fortunę i rękę ukochanej panny.
Najwybitniejszą kreacją Dymszy była postać Antka Króla w Antku policmajstrze (1935) Michała Waszyńskiego. Film jest klasyczną komedią omyłek – główny bohater z powodu zbiegu okoliczności zostaje wzięty za kogoś innego, co prowadzi do serii zabawnych przygód. Akcja filmu toczy się w carskiej Rosji, a mylne utożsamienie Antka Króla z tytułowym policmajstrem obnaża wady mieszkańców małego miasteczka.
Adolf Dymsza z Eugeniuszem Bodo i Heleną Grossówną w filmie Paweł i Gaweł
Inne znane filmy z udziałem Dymszy to między innymi Wacuś (1935), Dodek na froncie (1936), Bolek i Lolek (1936) czy Paweł i Gaweł (1938). Artysta współpracował głównie z dwoma reżyserami tamtych czasów: M. Waszyńskim (wystąpił w 11 jego filmach) i M. Krawiczem (pojawił się w 6 filmach). Aktor osiągnął ogromną popularność w przedwojennej Polsce, kobiety szalały na jego punkcie, a on sam cieszył się dużymi profitami finansowymi.
Adolf Dymsza gdziekolwiek się pojawił, spotykał się z niesłychanie ciepłym przyjęciem, niejednokrotnie też publiczność śmiała się już na sam jego widok na ulicy czy w sklepie, jak np. szewc, któremu oddawał buty do naprawy. Istnieje również anegdota, wedle której podczas kręcenia jednej ze scen do filmu Moralność pani Dulskiej, operator kamery był tak bardzo rozbawiony Dodkiem, że nie mógł utrzymać prosto sprzętu i aktor musiał powtarzać jedno ujęcie kilkanaście razy.
Okupacyjny upadek Dymszy i losy powojenne
Okres II wojny światowej stanowi niechlubny epizod w biografii Dymszy. Aktor wbrew zaleceniom ZASP-u nie zaprzestał bowiem występów na scenach teatrów znajdujących się pod hitlerowską pieczą. Grał na deskach Komedii, Niebieskiego Motyla, Nowości, Maski, Jaru i Miniatur. Można domniemywać, że postawa Dymszy była podyktowana trudną sytuacją materialną i koniecznością utrzymania całej rodziny w tych trudnych czasach. Ponadto wiele wskazuje na to, że artysta w swoich występach niejednokrotnie prezentował antyhitlerowskie aluzje.
Tak czy owak, postawa Dymszy została bardzo mocno napiętnowana po wojnie. Przez kilka lat jego nazwisko nie było wymieniane w obsadzie sztuk teatralnych, aktora zobowiązano równie do oddawania 15% dochodów na Dom Aktora w Skolimowie. Nie mógł on także grać na terenie Warszawy do 1951 roku. Pięć powojennych lat spędził zatem w Łodzi, gdzie dostał angaż w Teatrze Syrena.
Po wojnie Dymsza pojawił się w ośmiu filmach. Były to między innymi Skarb (1949), Sprawa do załatwienia (1953), Nikodem Dyzma (1956) czy Pan Dodek (1970). Aktor zmarł w Górze Kalwarii, w Domu Opieki Społecznej, w 1973 roku.
Literatura:
Encyklopedia filmu, pod red. T. Lubelskiego, Kraków 2010.
W. Kałużyński, Kino, teatr, kabaret w przedwojennej Polsce, Warszawa 2013.
