Oscar – historia Nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej
Oscar – nagroda, która jest obiektem pożądania filmowców na całym świecie. Słynna statuetka mierzy ponad 34 cm i waży prawie 4 kg. Amerykańska Akademia Filmowa przyznaje ją od 1928 roku. Wyobraża rycerza trzymającego miecz, który stoi na podstawie w kształcie szpuli z taśmą filmową. Od pierwszej ceremonii rozdania Oscarów, która odbyła się w Hotelu Roosevelt w Los Angeles, minęło już sporo czasu, jednak znaczenie Nagrody Akademii wciąż nie maleje, a uroczysta gala co roku przyciąga miliony widzów. Oto krótka historia Oscarów.
Oscar – początki Nagrody Akademii Filmowej
Wszystko zaczęło się 16 maja 1929 roku w Hotelu Roosevelt w Los Angeles, gdzie po raz pierwszy rozdano Oscary za ubiegłoroczne filmy. Uroczystość trwała jedynie 15 minut, w czasie których rozdano piętnaście statuetek. Podczas kolejnej gali nastąpiła redukcja ilości nagród i zdecydowano, że będą one przyznawane w siedmiu kategoriach: za najlepszy film, reżyserię, scenariusz, zdjęcia, scenografię i dla najlepszego aktora i aktorki. W kolejnych latach następowało jednak rozbudowywanie zakresu wyróżnień.
Dołączyły do nich: montaż, muzyka, piosenka oraz role drugoplanowe. W 1939 roku do Oscarów włączono najlepsze efekty specjalne, a w latach 40. film dokumentalny, film obcojęzyczny i kostiumy. Szósta dekada XX wieku otworzyła z kolei Oscary dla efektów dźwiękowych. Początek lat 80. rozszerzył nagrody Akademii o charakteryzację, a XXI wiek o animację pełnometrażową. Obecnie mamy 24 kategorie Oscarów.
Oscary – Janet Gaynor odbiera z rąk Douglasa Fairbanksa pierwszą w historii statuetkę dla najlepszej aktorki
W związku z rosnącą popularnością nagrody i co za tym idzie, coraz liczniejszym gronem publiczności od lat 40. ceremonie rozdania Oscarów odbywają się teatrach, do 2002 roku w Teatrze Dolby. Pierwszym nagrodzonym w historii filmem były „Skrzydła” William A. Wellmana, statuetka za reżyserię powędrowała do Franka Borzage za „Siódme niebo” i do Lewisa Millestone’a za „Awanturę arabską. Najlepszym aktorem roku został Emil Jannings za kreację w „Ostatnim rozkazie”, a najlepszą aktorką Janet Gaynor.
Oscar – historia statuetki i proces jej przyznawania
Kto zaprojektował słynną statuetkę? Kształt wymyślił scenograf wytwórni MGM, Cedric Gibbons, natomiast wykonał ją rzeźbiarz George Stanley. Co ciekawe, nie od razu nadano jej nazwę Oscar. Do 1939 roku figurkę najczęściej określano jako „Nagroda Akademii”. Do dziś nie wiadomo, skąd wziął się upowszechniony termin określający figurkę. Bette Davis twierdziła, że to ona nazwała tak statuetkę na cześć swojego pierwszego męża: Harmona Oscara Nelsona. Istnieje również anegdota, zgodnie z którą Oscarem ochrzciła figurkę sekretarka prezesa Akademii, Margaret Herrick. Miała ona mianowicie stwierdzić, że przypomina jej „wuja Oscara”.
A z czego wykonany jest Oscar? Do jego produkcji wykorzystuje się cynę, miedź oraz antymon i oczywiście jest pokryty 24-karatowym złotem. Choć trzeba podkreślić, że w okresie II wojny światowej statuetki były dużo skromniejsze: powstawały po prostu z gipsu.
Historia Oscarów jest ściśle związana z powstaniem Amerykańskiej Akademii Filmowej (Academy of Motion Picture Arts and Sciences). To jej członkowie od samego początku decydowali o wyłonieniu kandydatów i ostatecznym przyznaniu nagrody. Proces ten ma charakter dwustopniowy. Przedstawiciele różnych grup filmowych (reżyserzy, aktorzy itp.) wskazują po 5 aspirujących do nagrody w danej kategorii. Potem zaś odbywa się drugi etap, czyli tajne głosowanie. Biorą w nim udział wszyscy członkowie Akademii, którzy ostatecznie wskazują zwycięzców.
Oscary 2000 – Andrzej Wajda odbiera z rąk Jane Fondy honorową statuetkę
Polacy nagrodzeni Oscarem
Jak prezentuje się udział Polaków w najsłynniejszej filmowej nagrody świata? Pierwszego Oscara dostał Leopold Stokowski, w 1942 roku nagrodzony za muzykę do „Fantazji Disneya”. Potem statuetkę otrzymywali kolejno: Bronisław Kaper za muzykę do „Lili”, Zbigniew Rybczyński (film animowany „Tango”), Janusz Kamiński (zdjęcia do „Listy Schindlera”), Allan Starski i Ewa Braun (scenografia i dekoracja wnętrz). W 1998 roku po raz kolejny Oscara dostał Janusz Kamiński, tym razem nagrodzono jego zdjęcia do „Szeregowca Ryana”. Nasz wielki reżyser Andrzej Wajda doczekał się honorowej Nagrody Akademii w 1999 roku. Podczas ceremonii zaczął swoją wypowiedź od słynnego zdania: „Będę mówił po polsku, bo myślę po polsku”.
Roman Polański zdobył Oscara za przejmującego „Pianistę” w 2003 roku. Kolejne lata przyniosły wyróżnienia dla Jana A. P. Kaczmarka za muzykę do „Marzyciela”, polsko-brytyjski „Piotruś i wilk” wygrał w kategorii krótkometrażowy film animowany, a Pawła Pawlikowskiego odznaczono za najlepszy nieanglojęzyczny film „Ida”.
Literatura:
„Encyklopedia kina”, pod red. T. Lubelskiego, Kraków 2010.
K. Connolly, „Mroczna historia Hollywood”, przeł. M. Wyrwas-Wiśniewska, Ożarów Mazowiecki, 2014.
