Top 10 – najlepsze melodramaty wszech czasów
Kino od swojego zarania miało ambicję silnego oddziaływania na emocje widza. Melodramat okazał się zaś gatunkiem niesłychanie popularnym, wzbudzającym autentyczne wzruszenie i zadumę nad nieszczęśliwym losem bohaterów.
Melodramat to jeden z najstarszych gatunków filmowych, który bardzo szybko zdobył dużą popularność niemal pod każdą szerokością geograficzną. W początkowym okresie rozwoju prawdziwym mistrzem konwencji był David Wark Griffith, obsadzający w łzawych historiach swoją piękną muzę Lillian Gish. Melodramaty wykreowały również inne wielkie gwiazdy, można tu wymienić takie sławy jak np. Greta Garbo, Marlena Dietrich, Bette Davis czy Vivien Leigh.
W klasycznym filmie o melodramatycznej fabule mamy do czynienia z nieszczęśliwą historią miłosną, bardzo często kończącą się śmiercią bohaterki. W późniejszym okresie zaczęły jednak powstawać również inne odmiany tematyczne, jak dramatyczne opowieści o macierzyństwie i ojcostwie. Melodramat odgrywał dużą rolę w polskim kinie przedwojennym, był to bowiem obok komedii najpopularniejszy gatunek filmowy, a jego gwiazdami stały się Jadwiga Smosarska, a następnie Elżbieta Barszczewska.
Najlepsze melodramaty wszech czasów
1. Pożegnanie z Afryką (Out of Africa)
Pożegnanie z Afryką (1985) to jeden z najpiękniejszych filmów-melodramatów w historii kina. Dzieło w reżyserii Sydneya Pollacka, na podstawie autobiograficznej powieści Karen Blixen to nie tylko opowieść o miłości dwojga białych ludzi na Czarnym Lądzie, ale także poruszający obraz Afryki, która jednocześnie zachwyca i przeraża. W rolach głównych wystąpili Meryl Streep i Robert Redford. Stworzyli oni parę kochanków, którym pomimo dzielących ich różnic przydarza się autentyczna fascynacja i namiętność – wbrew konwenansom i społecznym oczekiwaniom.
Dzieło Sydneya Pollacka zdobyło aż siedem Oscarów, w tym za najlepszy film i najlepszą reżyserię. Doceniono również wspaniałą muzykę John Barry’ego czy zdjęcia autorstwa Davida Watkina. Pożegnanie z Afryką jest poruszającą opowieścią o kobiecie, która odnajduje własną drogę życiową i siłę do jej realizacji. Duńska pisarka zdradzona przez męża sama musi stawić czoła prowadzeniu plantacji kawy w Kenii. Niespodziewanie dostrzega jednak w sobie cechy, których się nie spodziewała. Wykazuje się nie tylko odwagą i determinacją, ale też otwartością na inną kulturę i obyczaje.
W tych warunkach rodzi się namiętne i głębokie uczucie kobiety do przystojnego myśliwego, który odsłania przed nią tajemnice wspaniałego kontynentu. Ta melodramatyczna historia nieprzypadkowo rozgrywa się na Czarnym Lądzie. Kraina nieokiełznanej potęgi natury stanowi scenerię symbolicznie związaną z żywiołem kobiecym. Jednocześnie mamy tu do czynienia nie tylko z historią erotyczną ale też wielkim romansem Europejki z dziką i urzekającą Afryką.
2. Lecą żurawie (Letyat zhuravli)
Lecą żurawie z 1957 roku to radziecki film Michaila Kalatozowa, powstały w okresie politycznej odwilży. Melodramat przedstawia nieszczęśliwą historię miłości Weroniki (Tatiana Samojłowa) i Borysa (Aleksiej Batałow), rozdzielonych przez wojnę. Dziewczyna, przekonana o śmierci ukochanego, wychodzi za jego brata. Ten niezwykle liryczny film został narodzony Złotą Palmą na Festiwalu w Cannes w 1958 roku. Lecą żurawie to z pewnością wielowarstwowe filmowe arcydzieło.
Film Kałatozowa był jednym z pierwszych radzieckich obrazów odkłamujących historię II wojny światowej. Zamiast opowieści o heroicznym zwycięstwie Stalina nad faszyzmem na pierwszym planie mamy zwyczajne ludzkie dramaty. Wojna niszczy wszystko, co jest dla człowieka najcenniejsze, a przede wszystkim niewinność pierwszych głębokich uczuć. Zmusza do dokonywania okrutnych wyborów, do gwałtu na własnej duszy w imię biologicznego przetrwania. Na zawsze odmienia ludzkie drogi i serca, a jedyną metodą obrony, jaką dysponuje ludzka psychika, jest zapomnienie. Jak powiada bowiem jedna z bohaterek filmu, “taki jest ludzki los, że trzeba dużo zapominać”.
3. Złamana lilia (Broken Blossom)
Złamana lilia (1919) jest wielkim dziełem kina niemego w reżyserii Davida Warka Griffitha, ojca filmowego melodramatu. Film opowiada historię miłości młodego Chińczyka (Richard Barthelmess) do młodej dziewczyny (Lillian Gish), będącej ofiarą okrutnego ojca. Złamana lilia oglądana dzisiaj razi nieco sentymentalizmem i patosem, jednak pozostaje pierwszym prawdziwym melodramatem w historii kina. Opowiada o zgubnym wpływie cywilizacji Zachodu na moralne wartości.
Złamana lilia w pewnym sensie propaguje postępową, jak na swoje czasy, ideę miłości pokonującej podziały rasowe. Jest to o tyle znaczące, że akcja rozgrywa się w Anglii, ojczyźnie imperialnego białego kolonializmu. Film zwraca uwagę świetnym aktorstwem, choć sama Lilian Gish protestowała przeciw obsadzaniu jej w roli nastolatki. Jak zwykle urzeka jednak na ekranie swoją eteryczną i kruchą urodą. Melodramatyczny efekt podkreślają również niesamowite nieostre zdjęcia autorstwa Billy’ego Bitzera.
4. Dama kameliowa (Camille)
Dama kameliowa (1934) jest z kolei słynnym melodramatem z Gretą Garbo w roli głównej. Film wyreżyserowany przez George’a Cukora stanowi adaptację powieści Aleksandra Dumasa – syna. Opowiada o luksusowej kurtyzanie Marguericie, która dzięki miłości do młodego mężczyzny – Armanda Duvalla (Robert Taylor) – ma szansę odzyskać utraconą godność. Dama kameliowa przyniosła Grecie Garbo trzecią nominację do Oscara oraz Nagrodę Nowojorskich Krytyków Filmowych.
Główna bohaterka Damy kameliowej była wzorowana na autentycznej postaci, Marie Duplessis, kochanki Aleksandra Dumasa i Franciszka Liszta. Słynna francuska kurtyzana, a jednocześnie znawczyni sztuki i mody zawdzięczała swój przydomek zwyczajowi ozdabiania swoich strojów kwiatami kamelii. Marie zmarła w wieku zaledwie 23 lat na gruźlicę płuc. Greta Garbo stworzyła w filmie Cukora jedną ze swoich najwybitniejszych kreacji. Oddała skomplikowaną osobowość tragicznej Margeurite – jednocześnie pięknej, eterycznej, wzbudzającej pożądanie, a jednocześnie sprytnej i momentami okrutnej kobiety, która, aby przetrwać w bezlitosnym świecie, musi dokonywać odważnych decyzji.
Biograf Garbo, Barry Paris, napisał o jej występie: “Dama kameliowa była pierwszą, ostatnią i jedyną czysto klasyczną rolą Garbo – jej najbardziej trwałym wkładem w historię filmu, postacią dającą szansę na wyrażenie niezrównanej gamy emocji”.
5. Pożegnalny walc (Waterloo Bridge)
Pożegnalny walc (1940) Mervyna LeRoy’a to wzruszający film opowiadający historię zakochanej pary rozdzielonej przez I wojnę światową. Piękna baletnica Myra Lester (Vivien Leigh), przekonana o śmierci ukochanego Roya (Robert Taylor) na froncie, zostaje zmuszona przez trudne warunki życiowe do prostytucji. Nieoczekiwanie jednak po kilku latach spotyka swojego wybranka. Film do dziś wywiera ogromne wrażenie i z pewnością należy go zaliczyć do najlepszych melodramatów wszech czasów.
Film Leroy’a zdobył dwie nominacje do Oscara: dla Herberta Stotharta za najlepszą muzykę oraz dla Josepha Ruttenberga za piękne czarno-białe zdjęcia. W filmie wyraźnie pobrzmiewa surowa, jeszcze przedwojenna moralność, zgodnie z którą złe prowadzenie kobiety, nawet usprawiedliwione tak dramatycznymi okolicznościami jak widmo głodu, na zawsze przekreśla społeczną pozycję kobiety. Mimo to nawet po kilkudziesięciu latach od premiery aktorzy bronią na ekranie swoich postaci, dzięki prawdzie ich uczuć. Szczególnie zjawiskowo wypada tu Vivien Leigh, która, jak zwykle na wielkim ekranie, tworzy niezapomnianą, niemal ikoniczną kreację.
6. Co się wydarzyło w Madison County (The Bridges of Madison County)
Co się wydarzyło w Madison County (1995) to niezwykłe dzieło Clinta Eastwooda. Eastwood gra tu również jedną z głównych ról – fotografa, który zjawia się w prowincjonalnym miasteczku, by zrobić interesujące zdjęcia. Nieoczekiwanie, kiedy Robert poznaje z pozoru zwyczajną panią domu – Francescę (Meryl Streep), jedna ze zwyczajnych podróży znanego artysty nieoczekiwanie przeobraża się w romans życia. Melodramat opowiada o wspaniałej, dojrzałej miłości i fascynacji, które nie mają szans na spełnienie.
Gdy Clint Eastwood zakończył karierę “hollywoodzkiego twardziela” i stanął po drugiej stronie kamery, dał się poznać jako reżyser o niesłychanej wrażliwości na problemy natury egzystencjalnej. Co się wydarzyło w Madison County to bez wątpienia jeden z jego najlepszych filmów, w którym udało się nie przekroczyć cienkiej granicy, jaka w melodramacie przebiega pomiędzy patosem i prawdą uczuć a sentymentalnym kiczem. Dzieło jest przenikliwym portretem prowincji i losu zwyczajnej kobiety, która niemal wszystko poświęca dzieciom i rodzinie. Ta rola jest na tyle wyczerpująca, że dla niej samej zostaje już bardzo niewiele miejsca – zaledwie tyle, ile może się mieścić w niewidocznym dla innych życiu wewnętrznym. Ale właśnie tam, do wnętrza Franceski udaje się dotrzeć Robertowi, światowemu artyście, który przemierza cały świat, by w najbardziej zwyczajnej wiosce znaleźć miłość swojego życia.
7. Casablanca
Casablanca (1942) to kultowy film Michaela Curtiza, którego akcja rozgrywa się w tytułowej Casablance podczas II wojny światowej. Rick (Humphrey Bogart), właściciel nocnego lokalu, przypadkowo spotyka utraconą w wojennej zawierusze ukochaną Ilsę (Ingrid Berman). Niestety jest ona żoną Victora Laszlo (Paul Hendreid), znanego działacza ruchu oporu. Rick na przekór własnym uczuciom postanawia pomóc parze w ucieczce za ocean. Casablanca należy do klasyki światowego kina, łączy w sobie cechy melodramatu i kina noir.
Mamy zatem z jednej strony charakterystyczny melodramatyczny fatalizm, a z drugiej wprawdzie wojenną, ale przypominającą kryminalne historie fabułę. Istotny jest specyficzny klimat nocnych klubów i hazardu, który aż prosi się o przydarzenie się nieszczęśliwej miłości. Humphrey Bogart wykreował tu niezapomnianego romantycznego bohatera, który poświęca wszystko dla ukochanej. Do historii kina przeszła wspaniała muzyka z Casablanki, zwłaszcza piosenka Hermana Hupfelda As Times Goes By… Scena pożegnania wieczorową porą Ricka i Ilsy na tonącym we mgle lotnisku to zaś niemal symbol filmowego melodramatu. Ogromna popularność filmu rozsławiła również samą Casablankę, która stała się popularnym kierunkiem wakacyjnych podróży.
8. Wiosenna bujność traw (Splendor in the Grass)
Wiosenna bujność traw (1961) to również film, którego nie może zabraknąć w rankingu najlepszych melodramatów. Dzieło Elia Kazana do dziś emanuje niesłychanym erotyzmem i prawdą uczuć. Zamiast sentymentalnej czułostkowości Kazan porusza autentyczne emocje widza, budując historię miłości dwojga młodych ludzi z różnych warstw społecznych, rozdzielonych przez rodziców obawiających się mezaliansu. W rolach głównych zagrali Warren Beatty i Natalie Wood.
Twórcą oscarowego scenariusza filmu był wybitny pisarz William Inge. Wiosenna bujność traw z tytułowym motywem zaczerpniętym z wiersza Williama Wordswortha to historia wielkiej, utraconej miłości, opowiedziana z niesłychanym wyczuciem i subtelnością. Krystaliczna czystość pierwszego uczucia zderzona z brutalnością świata i rządzących nim zasad budzi autentyczny sprzeciw i żal. A przychodząca wraz z doświadczeniem mądrość nie może wynagrodzić tego, co bezpowrotnie uległo zaprzepaszczeniu. Jak bowiem głoszą słowa utworu romantycznego poety: “nic nie zdoła przywrócić wiosennej bujności traw/ i kwiatów minionej świetności”.
9. Wzgórze nadziei (Cold Mountain)
Wzgórze nadziei (2003) Anthonny’ego Minghella jest melodramatem o charakterze niezwykle epickim. Akcja rozgrywa się w czasie jednej z najkrwawszych w dziejach wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych. Dzieło pokazuje, w jaki sposób liryczne przedmiłosne spotkanie Ady Monroe (Nicole Kidman) i Inmana (Jude Law) przeradza się w miłość, która jest najsilniejszą motywacją do przetrwania wojennego piekła.
Ten film to nie tylko porywająca romantyczna historia, ale także przemyślany i interesujący obraz codzienności Amerykanów w czasie wojny secesyjnej. Znamienne jest w tym kontekście, że odtwórczyni drugoplanowej roli, Renee Zellweger, została odznaczona za swoją kreację Oscarem, Złotym Globem i statuetką BAFTA. Sam wątek miłosny to natomiast obraz najwyższych lotów. Między pierwszym a kolejnym spotkaniem zakochanych zmienia się niemal wszystko: świat staje w płomieniach, młodzi bohaterowie muszą walczyć o przetrwanie i w błyskawicznym tempie dojrzeć. Gruntownej metamorfozie ulegnie również ich wyobrażenie o naturze człowieka i tworzonych przez niego relacji. Jeśli z tej próby coś może wyjść zwycięsko, to może to być jedynie głęboka wiara w miłość.
10. Pamiętnik (The Notebook)
Film Nicka Cassavetesa z 2004 roku, Pamiętnik, to piękna i chwytająca za serce melodramatyczna opowieść. Romantyczna historia miłości emanuje wręcz żarem pierwszych uczuć i pragnieniem ich realizacji. Noah jest mieszkającym na prowincji ubogim pracownikiem tartaku. Pewnego lata do jego miasteczka przyjeżdża piękna dziewczyna, by spędzić wakacje z rodziną. Allie, początkowo traktująca chłopaka z góry, zaczyna się nim stopniowo interesować, by w końcu zapałać do niego niezwykle głębokim uczuciem. Na drodze do szczęścia młodych stają jednak zamożni rodzice dziewczyny, którzy nie wyobrażają sobie, by ich jedyna córka mogła popełnić tak niechlubny mezalians. Wysyłają więc Allie do elitarnej szkoły, jak najdalej od Noah…
Sukces i popularność Pamiętnika to z pewnością w dużej mierze zasługa odtwórców głównych ról. Ryan Gosling i Rachel McAdams wspaniale wcielili się w swoje postaci, a na ekranie wyczuwa się między nimi niesamowitą chemię. Nieśmiały, inteligentny Noah, szaleńczo zakochany w Allie, a następnie latami tęskniący za nią i sukcesywnie realizujący jej najgłębsze marzenia, wzbudza żywe współczucie. Z kolei urocza bohaterka McAdams, która pomimo luksusu, w którym żyje, potrafi w zwyczajnym pracowniku tartaku dostrzec wyjątkowe przymioty i obdarzyć go szczerym uczuciem, ujmuje widzów za serca. Co ciekawe, Pamiętnik to jednak nie tylko melodramat dla młodzieży, ale uniwersalny film o miłości, który spodoba się odbiorcom w każdym wieku.
