Top 20 – filmy hiszpańskie
Kino hiszpańskie ma za sobą kilka trudnych dziesięcioleci – wojna domowa w latach 30. XX wieku, a następnie reżim generała Franco nie sprzyjały wolności twórczej. Mimo to hiszpańscy filmowcy stworzyli wiele wartościowych dzieł, a obecnie Półwysep Iberyjski znajduje się w czołówce europejskich kinematografii.
Historia hiszpańskiego filmu rozpoczęła się w 1896 roku, kiedy powstało pierwsze rodzime dzieło: Wyjście z mszy południowej z Kościoła Matki Boskiej del Pilar w Saragossie autorstwa Eduardo Jimeno. Głównym ośrodkiem rozwoju kina początkowo był Madryt, choć osobną gałąź stanowiła kinematografia Kraju Basków. W latach 20. w Hiszpanii prężnie rozwijały się ruchy awangardowe np. skupione wokół Cine Club Espanol, z którym związani byli między innymi Luis Bunuel (czołowy hiszpański twórca) i Salvadore Dali.
Przełom dźwiękowy nastąpił w Hiszpanii w 1929 roku wraz z filmem Tajemnica placu Puerta del Sol Francisca Eliasa. Wówczas też drugim ważnym centrum kina stała się Barcelona. Wybuch wojny domowej w 1936 roku skierował film na tematy polityczne, natomiast wraz z nastaniem reżimu generała Franco decydującą rolę w kierowaniu rozwojem kinematografii odgrywał Kościół oraz faszystowska partia Falanga. Oczywiście ustanowiono również cenzurę.
Kino hiszpańskie – od reżimu Franco po współczesność
Kino hiszpańskie mimo tych ograniczeń osiągało międzynarodowe sukcesy: w latach 50. (dzięki ustaleniom zasad kina narodowego w Salamance) oraz w latach 60. po tzw. konsultacjach w Perpignan. Najwybitniejszym hiszpańskim reżyserem po emigracji Bunuela stał się Carlos Saura. Dopiero jednak po upadku reżimu na skutek śmierci Franco w 1975 roku film hiszpański mógł w pełni rozwinąć swój potencjał. Nadzór nad kinematografią powierzono Pilar Miro. Po koniec lat 80. powołano również instytucję prestiżowej nagrody filmowej – Goya. W naturalny sposób kino skupiło się na rozrachunkach z trudną przeszłością, zwłaszcza okresem wojny domowej i reżimu Franco. Ponadto do głosu doszły kwestie etniczne w kinie baskijskim i katalońskim.
Oprócz dzieł Saury warto pamiętać o osiągnięciach takich twórców jak np. Luis Garcia Berlanga czy Huan Antonio Bardem. Filmy hiszpańskie po odzyskaniu artystycznej wolności skoncentrowały się na wszystkich tematach, które do tej pory należały do sfery tabu i były surowo zakazane przez moralną cenzurę. Były to zatem homoseksualizm, wolność seksualna, krytyka stereotypu macho lub demaskacja opresyjnych tradycji narodowych i rodzinnych. Najważniejszym twórcą nowoczesnego kina stał się Pedro Almodovar. Do młodszego pokolenia należą zaś np. Manuel Pereira, J. A. Bayona czy Isabel Coixet.
Najlepsze filmy hiszpańskie
1. Witaj nam, Mr. Marshall (Bienvenido Mister Marshall) – Luis Garcia Berlanga
Witaj nam, Mr. Marshall (1953) to film Luisa Garcii Berlangi, który był jednym z pierwszych międzynarodowych sukcesów kina hiszpańskiego. Tytuł dzieła stanowi ironiczne nawiązanie do słynnego planu Marshalla, mającego na celu odbudowę krajów zachodnich po II wojnie światowej. Akcja filmu rozgrywa się w małej hiszpańskiej wiosce, do której ma zawitać amerykańska delegacja, z czego wynika seria komicznych zdarzeń.
2. Śmierć rowerzysty (Muerte de un cielista) – Juan Antonio Bardem
Śmierć rowerzysty (1955) Juana Antonio Bardema należy do najwybitniejszych filmów hiszpańskich. Zyskał specjalne wyróżnienie na Festiwalu w Cannes. Jest to historia dwojga kochanków, którzy wracając samochodem z potajemnej schadzki, potrącają śmiertelnie rowerzystę, a następnie uciekają z miejsca wypadku. W filmie świetne kreacje stworzyli Lucia Bose, Alberto Closas, Otello Tosso i Carlos Casaravilla.
3. Główna ulica (Calle Mayor) – Juan Antonio Bardem
Główna ulica to kolejne arcydzieło Bardema, powstałe w 1956 roku. Reżyser przez pryzmat historii miłosnego żartu oddał w swoim filmie klimat hiszpańskiej prowincji – podporządkowanej surowej religijności i bezdusznym konwenansom. Juan (Jose Suarez) z nudów postanawia zabawić się kosztem dojrzałej panny Isabelli (Betsy Blair), udając miłość do kobiety. Kiedy prawda wychodzi na jaw, dziewczyna popada w rozpacz.
4. Kat (El Verdugo) – Luis Garcia Berlanga
Kat (1963) to kolejne wielkie dzieło Berlangi, nagrodzone na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji. Film opowiada historię młodego małżeństwa: Jose Luisa i Carmen. Jose w zamian za przydział mieszkania musi przejąć po swoim teściu posadę kata. Czyni to z przerażeniem i nadzieją, że nigdy nie będzie zmuszony sprawdzić się w tej roli. Realizm miesza się tu z groteską i czarnym humorem.
5. Viridiana – Luis Buñuel
Viridiana to wybitny film Luisa Buñuela, wielkiego hiszpańskiego reżysera, który po latach emigracji zrealizował tę hiszpańsko-meksykańską produkcję. Dzieło pochodzi z 1961 roku, zostało nagrodzone Złotą Palmą w Cannes. Tytułowa bohaterka (w tej roli Silvia Pinal) to młoda dziewczyna, która ma zamiar wstąpić do klasztoru. Kobieta zajmuje się działalnością charytatywną, jednak okazuje się, że jej dobre intencje zostają bezwzględnie wykorzystane. Viridiana reprezentuje tak zwane Nowe Kino Hiszpańskie.
6. Polowanie (La caza) – Carlos Saura
Polowanie (1966) to ważne dzieło w dorobku Carlosa Saury, najwybitniejszego hiszpańskiego reżysera. Tematem filmu jest tytułowe polowanie na króliki, w którym biorą udział trzej przyjaciele z czasów wojny domowej. W nagrodzonym na Festiwalu w Berlinie filmie Saury wystąpili między innymi Ismael Merlo, Alfredo Mayo, Jose Maria Prada i Emilio Gutierrez Caba. Sama sytuacja polowania stanowi metaforę hiszpańskiej wojny domowej.
7. Mrożony peppermint (Peppermint Frappé) – Carlos Saura
Mrożony peppermint (1967) to kolejna ważna pozycja w dorobku Carlosa Saury. Fabuła koncentruje się wokół miłosnych relacji dwóch par: Juliana (Jose Luis Lopez Vazquez) i Any oraz Pablo (Alfredo Mayo) i Eleny. Julian zakochuje się w żonie przyjaciela z dzieciństwa i pragnie upodobnić do niej swoją partnerkę. W role dwóch kobiecych bohaterek wcieliła się Geraldine Chaplin, życiowa partnerka Saury.
8. Duch roju (El Espíritu de la colmena) – Victor Erice
Duch roju (1973) to dramat w reżyserii Victora Erice. Wrażliwa dziewczynka – Ana (w tej roli Ana Torrent) po obejrzeniu w objazdowym kinie filmu o Frankesteinie postanawia wyruszyć na poszukiwanie ekranowego potwora. Rodzice i siostra Isabela poszukują Any. W pięknym, poetyckim filmie Erice wystąpili między innymi Fernando Fernan Gomez i Teresa Gimpera.
9. Anna i wilki (Ana y los Lobos) – Carlos Saura
Anna i wilki (1973) Carlosa Saury to pierwsza część trylogii o frankistowskiej Hiszpanii. Kolejne ogniwa cyklu stanowiły filmy Kuzynka Angelika i Nakarmić kruki (1976). W roli Anny wystąpiła Geraldine Chaplin, która wcieliła się w młodą cudzoziemkę trafiającą na hiszpańską prowincję jako guwernantka. Zatrudniająca ją rodzina staje się alegorią Hiszpanii i panujących w niej stosunków społecznych.
10. Panowie, zaczynać (Volver a Empezar) – Jose Luis Garci
Panowie, zaczynać Jose Luisa Garci z 1982 roku to pierwszy hiszpański film nagrodzony Oscarem. Głównym bohaterem dzieła jest słynny pisarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (w tej roli Antonio Ferrandis), który po latach wraca z emigracji do rodzinnych hiszpańskich stron.
11. Kochankowie (Amantes) – Vicente Aranda
Kochankowie (1991) w reżyserii Vicente Arandy to historia miłosnego trójkąta. Młody mężczyzna, Paco (Jorge Sanz), zakochuje się w pięknej wdowie (Victoria Abril), u której wynajmuje pokój. Jednocześnie nie chce jednak zerwać z narzeczoną, Trini (Maribel Verdu), którą pozostawił na prowincji. Film Arandy zyskał wiele nagród, a Victorię Abril odznaczono za jej kreację Srebrnym Niedźwiedziem na festiwalu w Berlinie.
12. Belle epoque – Fernando Trueba
Belle epoque (1992) to postmodernistyczna komedia Fernadno Trueby. Akcja rozgrywa się na początku lat 30. XX wieku. Tematem filmu są miłosne perypetie młodego dezertera z hiszpańskiej armii, który zamieszkuje u zamożnego człowieka na prowincji i przeżywa zauroczenie jego czterema córkami. W Belle epoque zagrały między innymi Penelope Cruz, Miriam Diaz Aroca, Ariadna Gil i Maribel Verdu. W główną rolę wcielił się Fernando Fernan Gomez. Film w 1993 roku otrzymał Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny.
13. Otwórz oczy (Abre los ojos) – Alejandro Amenabar
Otwórz oczy (1997) Alejandro Amenabara to głośny obraz z Penelope Cruz w roli głównej. Cesar (Eduardo Noriega) zaczyna interesować się partnerką swojego znajomego, Sofią. Wkrótce mężczyzna ulega wypadkowi, który oszpeca jego twarz. Bohater decyduje się na psychoterapię.
14. Tango (Tango, no me dejes nunca) – Carlos Saura
Tango (1998) Carlosa Saury to obsypany nagrodami film, w którym można podziwiać całe bogactwo kultury hiszpańskiej. Głównym bohaterem obrazu jest reżyser przeżywający rozstanie z żoną i szukający zapomnienia w ramionach pięknej tancerki. Na przeszkodzie ich miłości staje jednak zazdrosny człowiek o ciemnych powiązaniach. W filmie wystąpili między innymi Miguel Angel Sola, Cecilia Narova, Mia Maestro, Juan Carlos Copez.
15. Wszystko o mojej matce (Todo sobre mi Madre)– Pedro Almodovar
Wszystko o mojej matce (1999) to jeden z najbardziej znanych filmów Pedro Almodovara, wyróżniony Oscarem. Główną bohaterką dzieła jest Manuela (Cecilia Roth), która przeżywając ból po śmierci syna Estebana (Eloy Azorin), postanawia odszukać jego ojca i wyjawić mu, że miał potomstwo.
16. Porozmawiaj z nią (Hable con Ella) – Pedro Almodovar
Porozmawiaj z nią (2003) to kolejne arcydzieło Pedro Almodovara. Film opowiada historię dwóch mężczyzn, którzy opiekują się kobietami w śpiączce. Jeden z nich to młody pielęgniarz Benigno (Javier Camara). Zakochuje się on w swojej pacjentce; pewnego dnia okazuje się zaś, że nieprzytomna dziewczyna zachodzi w ciążę. Drugim bohaterem jest dziennikarz Marco (Dario Grandinetti), odwiedzający swoją ukochaną. Film został nagrodzony Oscarem.
17. W stronę morza (Mar adentro) – Alejandro Amenabar
W stronę morza (2004) w reżyserii Alejando Amenabara to wzruszająca historia sparaliżowanego Ramona (Javier Bardem), który chce uzyskać prawo do eutanazji. Obraz zyskał wiele prestiżowych wyróżnień, między innymi został nagrodzony Oscarem w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny. W filmie zagrały Belen Rueda, Lola Duenas czy Mabel Rivera.
18. Życie ukryte w słowach (La Vida secreta de las palabras) – Isabel Coixet
Życie ukryte w słowach (2005) to piękny film w reżyserii hiszpańskiej reżyserki, Isabel Coixet. Akcja obrazu rozgrywa się na platformie wiertniczej, gdzie pojawia się młoda pielęgniarka, Hanna (Sarah Polley). Jej zadaniem jest opieka nad rannym Josefem (Tim Robbins). Z czasem dziewczyna otwiera się przed mężczyzną i wyjawia mu tragiczną historię swojej przeszłości. Film został uhonorowany licznymi nagrodami.
19. Sierociniec (El Orfanato) – J. A. Bayona
Sierociniec (2007) J. A. Bayony to hiszpański film o cechach horroru. Główną bohaterką obrazu jest Laura (Belen Rueda), która wraz ze swoim adoptowanym synem i mężem (Fernando Cayo) postanawia zamieszkać w ogromnym domu na odludziu. Wkrótce zaczynają się wydarzać dziwne rzeczy.
20. Samotność (La soledat) – Jaime Rosales
Samotność (2007) to głośny film Jaime Rosalesa. Główną bohaterką obrazu jest Adela (Sonia Almarcha), samotna matka, która wyjeżdża do Madrytu w poszukiwaniu dobrze płatnego zajęcia. Życie kobiety nieodwracalnie zmieni się z powodu zamachu terrorystycznego. Równolegle w filmie rozgrywa się historia wdowy Antoni (w tej roli Petra Martinez).
Udostępnij “Top 20 – filmy hiszpańskie” swoim znajomym.
Literatura:
Encyklopedia kina, pod red. T. Lubelskiego, Kraków 2010.
