Top 20 – filmy katastroficzne
Kino katastroficzne narodziło się w latach 60. XX wieku. Gatunek ten zapoczątkował Alfred Hitchcock głośnym filmie Ptaki, w którym pokazano starcie człowieka z wrogimi i niezrozumiałymi siłami natury. Filmy katastroficzne skupiają się na różnych postawach jednostki wobec nagłego, poważnego kryzysu.
Film katastroficzny wywodzi się z takich gatunków, jak horror i science-fiction. Najczęściej tematem tego typu obrazów jest walka z jakimś potężnym żywiołem przyrody. Mamy więc do czynienia z apokaliptycznymi scenami powodzi, pożarów lub trzęsień ziemi. Nierzadko są to również fabuły o jakiejś katastrofie o wymiarze kosmicznym, jak np. uderzenie meteorytu. Ze strony natury mogą również zagrażać człowiekowi owady lub inne gatunki zwierząt. Źródłem katastrofy bywają też śmiercionośne wirusy i bakterie.
Drugą grupę filmów katastroficznych stanowią obrazy przedstawiające nieszczęścia spowodowane przez człowieka. Mogą to być np. ataki terrorystyczne, niebezpieczne eksperymenty naukowe czy nieodpowiedzialne eksploatowanie przyrody. Niezależnie jednak od przyczyny kataklizmu świat przedstawiony ogarnia całkowity chaos i przestają obowiązywać tradycyjne prawa. Główny bohater to najczęściej osoba dysponująca ponadprzeciętną wiedzą i doświadczeniem, która może przyczynić się do opanowania kryzysu. Ludzie muszą się jednak zjednoczyć we wspólnej walce z zagrożeniem, aby przywrócić naruszony ład.
Filmy katastroficzne
1. Ptaki (The Birds, 1963) – reż. Alfred Hitchcock
Ptaki Hitchcocka to nagrodzony Złotym Globem film, który okazał się prekursorem kina katastroficznego. Mistrz suspensu pokazał tu bowiem bohaterów, którzy muszą się zmierzyć z nieprzewidywalnością natury. Z niewiadomych przyczyn w małym miasteczku położonym nad morzem ptaki zaczynają atakować ludzi. Pojedyncze incydenty wkrótce przybierają na sile i przeistaczają się w prawdziwą inwazję zwierząt na Bodgea Bay. W rolach głównych wystąpili Tippi Hedren i Rod Taylor. Ptaki to jeden z najważniejszych filmów Hitchcocka i wielkie osiągnięcie filmowej narracji.
2. Rój (The Swarm, 1978) – reż Irwin Allen
Rój Irwina Allena opowiada o ataku groźnych afrykańskich pszczół na małe miasteczko na południu USA. Entomolog Brad Crane (Michael Cane) przewiduje przyszłą agresję owadów, jednak władze nie dają wiary ustaleniom naukowca. Wkrótce całe miasto pogrąża się w kryzysie, a mieszkańcy muszą walczyć o przeżycie, gorączkowo poszukując antidotum na nieznany śmiertelny jad. W filmie wystąpili między innymi Katharine Ross, Olivia de Havilland, Richard Chamberlain i Henry Fonda.
3. Płonący wieżowiec (The Towering Inferno, 1974) – reż. Irwin Allen, John Guillermin
Płonący wieżowiec to obsypany nagrodami film katastroficzny, którego akcja rozgrywa się w San Francisco, w nowoczesnym, olbrzymim drapaczu chmur. Podczas uroczystego otwarcia budynku w wieżowcu wybucha pożar spowodowany wadliwą instalacją elektryczną. Z ogniem próbuje walczyć przybyła na miejsce straż pożarna, którą dowodzi Michael O’Hallorhan (Steve McQueen). W architekta budynku wcielił się Paul Newman, szczególne wyróżnienia za drugoplanową rolę w filmie zdobył zaś Fred Astaire, nagrodzony za swoją kreację Złotym Globem i statuetką BAFTA. Złoty Glob zdobyła również Susan Flannery, a sam film zdobył trzy Oscary.
4. Tragedia Posejdona (The Poseidon Adventure, 1972) – reż. Ronald Neame
Tragedia Posejdona to klasyczna pozycja kina katastroficznego. Pasażerowie luksusowego wycieczkowego statku spędzają na jego pokładzie sylwestrowy wieczór. Po północy ogromna fala nagle uderza w liniowiec i powoduje jego częściowe przechylenie. Od tej pory podróżni muszą walczyć o życie. W roli głównej wystąpił Gene Hackman, który wcielił się w pastora próbującego opanować skrajnie niebezpieczną sytuację. Piosenka z Tragedii Posejdona, The Morning After, w wykonaniu Maureen McGovern, została nagrodzona Oscarem. Shelley Winters zdobyła zaś Złoty Glob za najlepszą rolę drugoplanową.
5. Trzęsienie ziemi (Earthquake, 1974) – reż. Mark Robson
Trzęsienie ziemi Marka Robsona to film, którego akcja rozgrywa się w Los Angeles, w Kalifornii. Miasto nawiedzają słabe wstrząsy sejsmiczne, mieszkańcy nie zdają sobie jednak sprawy, że to dopiero preludium potężnego kataklizmu. Film zdobył Oscara za najlepszy dźwięk. W obrazie Robsona udział wzięli między innymi Charlston Heston, Ava Gardner czy George Kennedy .
6. Rollercoaster (1977) – reż. James Goldstone
Rollercoaster to trzymająca w napięciu historia o atakach terrorysty, który w celu wymuszenia okupu, podkłada ładunki wybuchowe pod urządzenia rozrywki w lunaparkach. Policja próbuje ująć przestępcę podczas przekazania mu pieniędzy, jednak kiedy ten orientuje się, że otrzymał znaczone banknoty, postanawia się zemścić. Podkłada bombę pod najnowszy rollercoster, który jest hitem zbliżającego się wakacyjnego sezonu. W rolach głównych wystąpili George Segal, Richard Widmark i Timothy Bottoms.
7. Britannic w niebezpieczeństwie (Juggernaut, 1974) – reż. Richard Lester
Britannic w niebezpieczeństwie Richarda Lestera to kolejny film katastroficzny, którego przewodnim motywem jest atak terrorystyczny. Obraz został zainspirowany prawdziwymi wydarzeniami, jakie rozegrały się w 1972 roku na pokładzie Queen Elizabeth 2. Britannic, olbrzymi statek pasażerski, wypływa w rejs z Wielkiej Brytanii do Stanów Zjednoczonych. Wkrótce załoga otrzymuje wiadomość od zamachowca, że na liniowcu znajduje się bomba, która zostanie zdetonowana, jeśli terrorysta nie otrzyma 500 tysięcy funtów. Niebezpieczny ładunek ma rozbroić Anthony Fallon z angielskiej marynarki wojennej. Szybko okazuje się, że unieszkodliwienie bomby nie będzie takie proste. W roli głównej wystąpił Richard Harris.
8. Chiński syndrom (The China Syndrome, 1979) – reż. James Bridges
Chiński syndrom to obsypany nagrodami amerykański dramat katastroficzny. Dziennikarka popularnej stacji telewizyjnej robi reportaż w elektrowni atomowej. Podczas nagrywania materiału dochodzi do poważnej awarii. Informacja o zagrożeniu szybko obiega czołowe media. Jednak zaraz po tym władze elektrowni próbują zatuszować sprawę. W filmie udział wzięli między innymi Jane Fonda, Jack Lemmon i Michael Douglas. Lemmon został wyróżniony za swoją kreację Złotą Palmą w Cannes oraz statuetką BAFTA. Brytyjską nagrodę wręczono również Jane Fondzie.
9. Twister (1996) – reż. Jan De Bont
Twister to film o groźnym żywiole huraganu. Grupa naukowców postanawia przeprowadzić badania nad niebezpiecznymi tornadami. W tym celu odwiedza rejony, które mają zostać nawiedzone przez potężne wichury. Zespołem kieruje Jo Harding (Helen Hunt), która przy okazji musi rozwiązać swoje problemy osobiste. W drużynie znajduje się bowiem również jej były mąż ze swoją obecną partnerką. Film zdobył nagrodę BAFTA za najlepsze efekty specjalne.
10. Dzień zagłady (Deep Impact, 1998) – reż. Mimi Leder
Dzień zagłady to film o zagrożeniu Ziemi kosmiczną katastrofą. Naukowcy odkrywają, że w kierunku naszej planety leci ogromna kometa. Uderzenie wielkiego ciała kosmicznego spowoduje wyginięcie ludzkości. Jedynym ratunkiem jest wysłanie w kosmos specjalnej grupy astronautów, którzy dokonają detonacji komety. Na czele załogi statku Mesjasz staje Spurgeon Tanner. W rolach głównych wystąpili Robert Duvall, Tea Leoni i Elijah Wood.
11. Armageddon (1998) – reż. Michael Bay
Armageddon reprezentuje tę samą odmianę filmów katastroficznych co Dzień zagłady. Olbrzymia asteroida znajduje się na kursie kolizyjnym z Ziemią. Naukowcy z NASA rekrutują zatem grupę odważnych i zdolnych ludzi, których zadaniem jest dotarcie do planetoidy i spowodowanie zmiany jej kursu przez serię kontrolowanych wybuchów. Zespołem śmiałków dowodzi wybitny specjalista w dziedzinie wiertnictwa, Harry Stamper (Bruce Willis)
12. Epidemia (Outbreak, 1995) – reż. Wolfgang Petersen
Epidemia w reżyserii Petersena opowiada o śmiertelnie groźnym afrykańskim wirusie. Sam Daniels (Dustin Hoffman), epidemiolog w stopniu pułkownika prowadzi badania w dolinie rzeki Motaba. Natrafia na wioskę, której wszyscy mieszkańcy wymarli z powodu zmutowanego wirusa Eboli. Wkrótce okazuje się, że drobnoustrój został przeniesiony z Afryki do prowincjonalnego amerykańskiego miasteczka. W filmie wystąpili między innymi Rene Russo, Morgan Freeman i Kevin Spacey.
13. Sztorm (White Squall, 1996) – reż. Ridley Scott
Sztorm Ridleya Scotta to historia oparta na prawdziwych wydarzeniach. Kapitan Skipper (Jeff Bridges) organizuje dla kilkudziesięciu kadetów ze szkoły morskiej ośmiomiesięczny rejs szkoleniowy. W trakcie egzotycznej wyprawy w statek uderza sztorm, który zmusza załogę do dramatycznej walki o życie i na zawsze odmieni los wszystkich uczestników podróży. W filmie wystąpili między innymi Caroline Goodall, John Savage, Scott Wolf czy Ryan Phyllippe.
14. Pojutrze (The Day After Tomorrow, 2004) – reż. Roland Emmerich
Pojutrze przedstawia katastroficzną wizję przyszłości. Na skutek ocieplenia klimatu i topnienia lodowców dochodzi do przekształceń Prądu Północnoatlantyckiego. Zbyt duża ilość zimnej, słodkiej wody doprowadza do zjawiska zlodowacenia na całym globie ziemskim. Gwałtowne opady śniegu i gradu, a także seria tornad i powodzi początkowo obserwowane w Japonii i w Stanach Zjednoczonych zaczynają obejmować również Europę. Ludzkość musi zmierzyć się z nadchodzącym kataklizmem. Odtwórcami głównych ról w filmie są Dennis Quaid, Jake Gyllenhaal, Emmy Rossum i Sela Ward.
15. 2012 (2009) – reż. Roland Emmerich
2012 to kolejny film katastroficzny wyreżyserowany przez Rolanda Emmericha. Zgodnie ze starożytnym kalendarzem Majów koniec świata ma nastąpić w 2012 roku. Niespodziewanie ustalenia naukowców potwierdzają teorie sprzed tysiącleci. Burze słoneczne na Słońcu zwiastują rychłe kataklizmy. Na szczycie G8 w Kolumbii Brytyjskiej zapada decyzja o wybudowaniu olbrzymich wehikułów na wzór Arki Noego, gdzie mieliby się schronić najbogatsi i najbardziej wpływowi obywatele globu. Tymczasem katastrofa zbliża się wielkimi krokami. W rolach głównych wystąpili John Cusack i Amanda Peet.
16. Niemożliwe (Lo Imposible, 2012) – reż. J. A. Bayona
Niemożliwe to oparta na faktach historia o tsunami, jakie nawiedziło Tajlandię w 2004 roku. Maria (Naomi Watts) i Henry (Ewan McGregor) spędzają ze swoimi synami Boże Narodzenie na rajskich plażach w egzotycznym kraju. Beztrosko wypoczywający turyści nie mają pojęcia o zagrożeniu. Niespodziewanie piękne wyspy zostają nawiedzone przez olbrzymie tsunami. Każdy z członków rodziny wraz z innymi uczestnikami kataklizmu musi rozpocząć dramatyczną walkę o życie.
17. Miasto ślepców (Blindness, 2008) – reż. Fernando Meirelles
Miasto ślepców to ekranizacja głośnej powieści portugalskiego noblisty, Jose Saramago. Pewnego dnia w mieście zaczyna rozprzestrzeniać się epidemia ślepoty. Władze, żeby zapobiec rozprzestrzenianiu się tajemniczej choroby, budują specjalny odizolowany od zdrowych mieszkańców ośrodek dla ofiar wirusa. Żona niewidomego lekarza, choć sama jest zdrowa, postanawia udawać ślepotę, by towarzyszyć mężowi w przymusowym odosobnieniu. W rolach głównych wystąpili Julianne Moore i Mark Ruffalo.
18. Contagion – epidemia strachu (2011) – reż. Steven Soderbergh
Contagion opowiada o pandemii zmutowanego wirusa, który powoduje nagłą śmierć ludzi. Choroba po raz pierwszy ujawnia się u Beth Emhoff (Gwyneth Paltrow), która w kilka dni po zaobserwowaniu objawów umiera. Dr Erin Mears (Kate Winslet), dr Ellis Cheever (Laurence Fishburne) i dr Leonora Orantes (Marion Cotillard) rozpoczynają dramatyczną walkę z czasem w celu poznania przyczyn choroby i opracowania skutecznej szczepionki. Badania przebiegają z narażeniem życia i w każdej chwili mogą doprowadzić do zakażenia naukowczyń.
19. Żywioł. Deepwater Horizon (2016) – reż. Peter Berg
Żywioł to poruszający film oparty na faktach. Obraz stanowi fabularną relację z katastrofy na amerykańskiej platformie wiertniczej Deepwatwer Horizon w kwietniu 2010 roku. Wybuch ropy naftowej spowodował zniszczenie platformy zlokalizowanej na morzu, kilkadziesiąt kilometrów od Luizjany. W filmie zagrali między innymi Mark Wahlberg, Kurt Russell, John Malkovich, Gina Rodriguez i Kate Hudson. Obraz zdobył dwie nominacje do Oscara.
20. Interstellar (2014) – reż. Christopher Nolan
Interstellar Nolana to laureat Oscara i nagrody BAFTA za efekty specjalne. Film opowiada o postępującej zagładzie życia na ziemi z powodu zmian klimatycznych. Zespół naukowców odkrywa tunel czasoprzestrzenny, który umożliwia poszukiwanie w kosmosie nowego miejsca, w którym mogliby się osiedlić mieszkańcy Ziemi. Grupa śmiałków pod dowództwem Josepha Coopera (Matthew McConaughey) wyrusza w podróż do innych galaktyk. Cooper obiecuje swojej nastoletniej córce, że wróci z tej podróży cało. W filmie zagrali również Anne Hathaway, Jessica Chastain, Michael Caine czy Matt Damon.
