Jadwiga Smosarska – ulubienica przedwojennej publiczności

Była jedną z najpopularniejszych aktorek polskiego kina przedwojennego. Wróżono jej karierę w Hollywood na miarę wielkiej Poli Negri. Mistrzyni melodramatu, wcielenie romantycznej niewinnej dziewicy, niezapomniana Stefania Rudecka z Trędowatej – ostatecznie nie podbiła Ameryki, ale została ukochaną diwą rodzimego filmu.

Jadwiga Smosarska urodziła się w Warszawie w 1898 roku. Jej ojciec był chemikiem zaś matka fryzjerką. Przyszła aktorka po zakończeniu edukacji pracowała w Banku Polskim. Nauki aktorstwa pobierała u Władysława Staszkowskiego oraz uczyła się w Szkole Dramatycznej. Debiutowała w teatrze w 1918 roku, gdzie zauważył ją Aleksander Hertz, prezes wytwórni filmowej „Sfinks”. Smosarska dostała rolę w filmie Dla szczęścia, który otworzył jej drogę do wielkiej kariery.

Jadwiga Smosarska – romantyczna i dziewczęca

Aktorka w okresie międzywojnia zagrała w ponad dwudziestu filmach i wykreowała ideał dziewczęcia bez skazy – pięknej, niewinnej istoty rodem z romantycznych poematów. Stosunek publiczności do aktorki trafnie oddał Zdzisław Wójtowicz: “Smosarska wypowiada naszą polską duszę; w jej spojrzeniu zaklęty jest szept pól rodzinnych, sentyment polskiej uczuciowości, garść wielkich wspomnień, wielkich triumfów i wielkich tragedii”. Co więcej, życie prywatne gwiazdy współgrało z tym wizerunkiem, nie obfitowało bowiem w żadne skandale. Aktorka ceniła spokój, stroniła od wystawnych przyjęć, a najlepiej, jak mawiała, czuła się w towarzystwie dzieci.

Początkowo Smosarską obsadzano w popularnych po I wojnie światowej filmach patriotycznych, np. Bohaterstwo polskiego skauta (1920), Cud nad Wisłą (1921). Najbardziej charakterystyczne role zagrała jednak w melodramatach. Tajemnica przystanku tramwajowego (1922), Niewolnica miłości (1923), O czym się nie mówi (1924) – każdy z tych filmów wyciskał łzy licznej widowni. Już wtedy Jadwiga Smosarksa wzbudziła zainteresowanie zagranicznych wytwórni, otrzymała bowiem propozycję angażu od słynnej niemieckiej UFA, której swój sukces zawdzięczała Pola Negri. Smosarska nie widziała się jednak w niemieckim filmie. Po latach tak wspominała to doświadczenie:

“Byłam bliska płaczu, gdy podpisywałam kontrakt. Obawiałam się, że moja praca za granicą może przedłużyć się, a chciałam pracować również w kraju. Korzystając z tego, że zdjęcia miały się rozpocząć dopiero po pewnym czasie, wróciłam tego samego dnia wieczorem do Warszawy. Później przeziębiłam się i tłumacząc się chorobą, nie wróciłam już do Berlina. Był to jedyny kontrakt, którego nie wypełniłam”.

Najsłynniejsze kreacje Smosarskiej to role w Iwonce oraz w Trędowatej (1926). W pierwszym z wymienionych filmów aktorka zagrała nieszczęśliwą dziewczynę, której losy rozgrywały się na tle ważnych wydarzeń dziejowych: odzyskania przez Polskę niepodległości i wojny bolszewickiej. Z kolei w adaptacji znanej powieści Heleny Mniszkówny w reżyserii Edwarda Puchalskiego i Józefa Węgrzyna Smosarska wcieliła się w Stefcię Rudecką, a partnerował jej Bolesław Mierzejewski.

Jadwiga Smosarska w epoce dźwiękowej

Po wprowadzeniu dźwięku Jadwiga Smosarska zagrała w kilku znaczących filmach historycznych. Warto tu wymienić Na Sybir (1930) o rewolucji 1905 roku, Księżnę Łowicką (1932), gdzie wcieliła się w postać Joanny Grudzińskiej, żony Wielkiego Księcia Konstantego oraz Barbarę Radziwiłłównę (1936). Co znamienne, rola Księżnej Łowickiej otworzyła Smosarskiej drogę do Hollywood. Artystka nie chciała jednak przeprowadzać się za ocean i pozostała wierna rodzimej publiczności.

W drugiej połowie lat 30. Smosarską często angażowano do ról komediowych. Świetne filmy z jej udziałem to Czy Lucyna to dziewczyna? (1934) – komedia, w której główna bohaterka udaje mężczyznę, by dostać wymarzoną posadę, następnie Dwie Joasie (1936) i film Jadzia (1936). Ostatni raz na wielkim ekranie pojawiła się w utworze Skłamałam z 1937 roku.

W 1935 roku aktorka wyszła za inżyniera Zygmunta Protassewicza, z którym po wybuchu II wojny światowej wyjechała do Stanów Zjednoczonych. W Ameryce mieszkała do końca lat 60., przy czym kilkakrotnie odwiedziła Polskę. W USA Smosarska angażowała się w działalność na rzecz Polonii oraz propagowania polskiej kultury. Na stałe wróciła do kraju w 1970 roku. Niestety wkrótce zmarła w Warszawie w 1971 roku w wyniku powikłań po anginie. Jadwiga Smosarska była niewątpliwie największą gwiazdą przedwojennego kina w Polsce, nazywano ją “nieustającą królową polskiego ekranu”.

Literatura

Kino nieme, pod red. T. Lubelskiego, I. Sowińskiej, R. Syski, Kraków 2010.

Encyklopedia kina, pod red. T. Lubelskiego, Kraków 2010.

S. Janicki, W starym polskim kinie, Warszawa 1985.