Początki kina – historia filmu

Historia kina - Lumiere

Luis Lumiere przy mikroskopie

 

Kino w sensie konstrukcji technicznej nie posiada jednego konkretnego wynalazcy. Na odkrycie możliwości filmowania i projekcji złożyły się bowiem setki lat eksperymentów podejmowanych w różnych częściach świata.

 

Początki kina sięgają czasów bardzo odległych. Za prototyp kina, a przede wszystkim fotografii, uznaje się urządzenie zwane kamera obskura („ciemnia optyczna”) wynalezione już tysiąc lat przed naszą erą. Przez kolejne wieki próbowano udoskonalać kolejne aparaty służące do wytwarzania i oglądania ruchomych obrazów, a wysiłki te zaczęły przynosić szczególne rezultaty w XIX wieku. Kamieniem milowym w drodze do kina było oczywiście odkrycie fotografii, który to fakt został oficjalnie ogłoszony przez Francuską Akademię Nauk w 1839 roku. Pojawiło się wówczas mnóstwo wynalazków, jak np. elektryczny szybkowidz Ottomara Anschutza, filoskop czy kinetoskop Edisona.

Początki kina - pierwszy kinematograf

Pierwszy kinematograf braci Lumiere w Instytucie Lumiere w Lyonie [fot. Marko Kudjerski]

Początki kina – kinetofonograf Edisona i braci Lumiere

Wśród znawców tematu współistnieją obok siebie dwa poglądy na temat rzeczywistego początku kina. Jak wskazuje Tadeusz Lubelski, w tradycji anglo-amerykańskiej za wydarzenie inaugurujące dzieje X Muzy uznaje się wynalazek Kinetofonografu Edisona w 1889 roku, z kolei w Europie dominuje przekonanie, że właściwą inicjacją kina był kinematograf, czyli pierwszy publiczny pokaz filmu. Owa projekcja filmu braci Auguste’a i Louis Lumiere odbyła się 28 grudnia 1895 roku w Salonie Indyjskim w podziemiach kawiarni Grand Cafe w Paryżu, przy Bulwarze Kapucynek. W najwcześniejszym etapie kinematografii ważnymi momentami były również powstanie pierwszego filmu rentgenowskiego Johna Macintyre’a (1896), pokazanie panoramy kolei transsyberyjskiej oraz powstanie kina wagonowego (Hale’s Tours) na Wystawie Światowej w Saint Louis (1904).

Fotograf i Iluzjonista

Historia kina zaczęła się we Francji, która stanowi ojczyznę filmu – nieocenione podwaliny dla tej sztuki położyli bowiem dwaj Francuzi – Louis Lumiere oraz Georges Melies. Pierwszy z nich był fotografem i właśnie ta sztuka stała się w jego wypadku początkiem filmu dokumentalnego. Melies zajmował się z kolei teatrem iluzjonistycznym, a jego dzieła uznaje się za prekursorskie filmy fabularne. Lumiere był nie tylko wynalazcą kinematografu, ale także autorem kinematograficznym i pierwszym producentem kinematograficznym. Melies zapisał się w historii kina jako twórca większości gatunków filmowych: kina przygodowego, historycznego, fantastyczno-naukowego etc.

Program pierwszej projekcji filmowej

Kino nieme - program pokazu

Podczas pamiętnego pokazu inaugurującego kino w Grand Cafe (1895) wyświetlono dziesięć filmów. Były to:

Wyjście robotników z fabryki Lumiere’ów w Lyonie

Woltyżerka

Połów czerwonych rybek

Wyjście ze statku uczestników Kongresu Fotografii w Lyonie

Kowale

Polewacz polany (znany również jako Ogrodnik)

Posiłek (znany jako Śniadanie dziecka)

Podrzucanie na kocu

Plac Franciszkanów w Lyonie

Morze

Autorem wszystkich filmów był Louis Lumiere.

W Polsce pierwszy pokaz kinematografu odbył się w Krakowie, w listopadzie 1896 roku. Wyświetlono wówczas dwanaście filmów, w tym cztery z paryskiego pokazu (Śniadanie, Plac Pocztowy, Polewacz polany, Kąpiel). Oczywiście wtedy nie używano jeszcze terminów: “kino” i “film”, jednak wiadomo, że począwszy od paryskiego pokazu mamy do czynienia z inicjacją sztuki wielkiego ekranu. W pokazie w Salonie Indyjskim wzięły udział zaledwie 33 osoby, znaczące wydaje się więc, że po trzech tygodniach kinematograf miał już 2500 widzów dziennie. Z pewnością można powiedzieć, że wynalazek kina zrewolucjonizował kulturę popularną i nasze postrzeganie rzeczywistości, które po epoce braci Lumiere już nigdy nie było takie, jak przedtem.

 

Źródło: Kino nieme, pod red. T. Lubelskiego, I. Sowińskiej, R. Syskiej, Kraków 2010

Fotografia Kinematograf Lumiere

Avatar photo

Agnieszka Czarkowska-Krupa

Redaktor Naczelna i Wydawca portalu Oldcamera.pl, dr nauk humanistycznych UJ, autorka książki "Paraboliczność w polskiej prozie historycznej lat 1956 – 1989" (Semper, 2014). Współautorka i redaktorka książki “Twarze i maski. Ostatni wielcy kochankowie kina” (E-bookowo, 2021). Miłośniczka kina i literatury. Pisała w książkach zbiorowych: "Podmiot w literaturze polskiej po 1989 roku. Antropologiczne aspekty konstrukcji", pod red. Żanety Nalewajk, (Elipsa, 2011) oraz "Etyka i literatura", pod red. Anny Głąb (Semper, 2014). Ma na swoim koncie prestiżowe publikacje dla Polskiej Akademii Nauk (“Ruch Literacki”), artykuły w czasopismach naukowych (“Tekstualia”, “Zeszyty Naukowe KUL”), periodykach artystycznych (“FA-art”) i w portalach internetowych. Pracowała jako wykładowca akademicki w Instytucie Mediów i Dziennikarstwa w Wyższej Szkole Teologiczno-Humanistycznej, gdzie pełniła również funkcje promotora i recenzenta prac dyplomowych. Prywatnie mama Sebastiana i Olgi.