10 najsłynniejszych filmów z utworami Ennio Morricone

Ennio Morricone to niekwestionowany fenomen w dziedzinie muzyki filmowej. Włoski artysta stworzył ścieżki dźwiękowe do ponad 500 obrazów, współpracując z największymi reżyserami, jak Pierro Paolo Passolini, Bernardo Bertolucci czy Brian De Palma. Do historii kina przeszedł przede wszystkim wyjątkowy artystyczny duet Morricone z Sergio Leone, twórcą spaghetti westernów. Kompozytora pokochało również Hollywood, a za swój wspaniały dorobek w 2007 roku został uhonorowany Oscarem. Statuetkę wręczył mu (jakże mogłoby być inaczej) Clint Eastwood, gwiazdor filmów Leone. Oto wybór 10 filmów z muzyką Mistrza.

Najlepsze filmy z muzyką Ennio Morricone

1. Dolarowa Trylogia (Dollars Trilogy, reż. Sergio Leone, 1964-66)

Dolarowa Trylogia to kultowy cykl spaghetti westernów Sergio Leone, na który składają się: Za garść dolarów (1964), Za kilka dolarów więcej (1965) oraz Dobry, zły i brzydki (1966). Centralną figurą tych filmów jest ubrany w charakterystyczne poncho i palący cygaro bezimienny rewolwerowiec grany przez Clinta Eastwooda.

To właśnie dzięki Dolarowej Trylogii światowa publiczność odkryła talent włoskiego kompozytora. Ennio Morricone perfekcyjnie oddał łotrzykowski i agresywny charakter poszczególnych westernów za pomocą dynamicznych, prostych do zanucenia melodii wygrywanych na takich instrumentach muzycznych jak drumla, flet, gitara elektryczna czy trąbka oraz wzbogaconych o efekty dźwiękowe – bicie dzwonów, smagnięcia biczem, ludzkie pogwizdywanie czy wycie kojota.

2. Dawno temu w Ameryce (Once Upon a Time in America, reż. Sergio Leone, 1984)

To jedno ze sztandarowych dzieł w karierze Ennio Morricone i zdecydowanie najważniejsze osiągnięcie Mistrza z lat 80. XX wieku, podsumowujące jego długoletnią współpracę z Sergio Leone. „Dawno temu w Ameryce” opowiada o losach kilku nowojorskich gangsterów pochodzenia żydowskiego, połączonych od dzieciństwa więzami przyjaźni i trudnych doświadczeń. Główne role zagrali tu Robert De Niro i James Woods. W wielką miłość Noodlesa, Deborah, wcieliła się natomiast Elizabeth McGovern

Muzyka Morricone doskonale oddaje, a właściwie współtworzy atmosferę czasu i miejsca wydarzeń. Buduje klimat Nowego Jorku lat 20. i 30., oddaje nostalgię bohatera wspominającego swoje życie po 30 latach oraz poszczególne motywy akcji. Szczególnie zapada w pamięć dramatyczna scena śmierci małego Dominica na Moście Brooklyńskim, której tragizm podkreśla zwolnione tempo i oczywiście muzyka Morricone.

3. Misja (The Mission, reż. Roland Joffé, 1986)

Nagrodzony Złotą Palmą poruszający film o zmazaniu winy i duchowym odrodzeniu się. Rzecz dzieje się w XVIII wieku w Ameryce Południowej. Jezuita o. Gabriel (Jeremy Irons) podejmuje wyprawę w głąb dżungli z misją krzewienia wiary w Jezusa Chrystusa wśród Indian z plemienia Guarani. Razem z nim „w górę wodospadów” wędruje były handlarz niewolnikami i bratobójca, Rodrigo Mendoza (Robert De Niro), który za pokutę dźwiga ciężką zbroję i miecz. Udaną działalność misyjną jezuitów w indiańskiej wiosce burzy nabycie hiszpańskiej kolonii przez Portugalczyków…

Soundtrack do Misji stanowi jedno z największych osiągnięć Ennio Morricone, który sam nazwał swoje dzieło „prawdziwym cudem” i został za nie nominowany do Oscara. Co ciekawe, kiedy maestro po raz pierwszy obejrzał Misję jeszcze w wersji nieudźwiękowionej, stwierdził, iż obraz ten jest tak piękny, że ilustracja muzyczna jego autorstwa może go zniszczyć i… skapitulował!

Należy dodać, że muzyka w Misji to nie tylko zachwycające niebiańskimi dźwiękami i śpiewem chóru tło dla rozgrywającej się akcji, ale i istotny element fabuły. Scena, w której o. Gabriel gra na oboju i tym samym odpiera atak początkowo wrogo nastawionych do niego Indian, przekonuje, że muzyka może okazać się pożytecznym medium na drodze ku integracji różnych narodowości, wyznań i kultur.

4. Nienawistna ósemka (The Hateful Eight, 2015)

Ścieżka dźwiękowa do filmu Quentina Tarantino Nienawistna ósemka to jedyne nagrodzone Oscarem indywidualne dzieło Ennio Morricone. Acja obrazu utrzymanego w konwencji westernu rozgrywa się podczas mroźnej zimy w Wyoming, kilka lat po wojnie secesyjnej. John Ruth (Kurt Russell), słynny łowca głów, eskortuje do więzienia groźną przestępczynię, niejaką Daisy Domergue (Jennifer Jason Leigh). W drodze spotykają innego tropiciela złoczyńców, majora Marquisa Warrena (Samuel L. Jackson) i wspólnie nocują w odciętej od świata gospodzie. Będzie to noc pełna nieoczekiwanych zwrotów akcji…

Morricone jako mistrz westernowej konwencji muzycznej (powrócił do niej po pnad 40 latach), z dźwiękami gwizdnięć, rewolwerowych wystrzałów i nieodłącznej harmonijki ustnej, sprawdził się znakomicie w roli kompozytora do filmu Tarantino. Jego muzyka oscyluje między tradycyjną konwencją a ironicznym, nowoczesnym komentarzem i pastiszem, oddając całą gamę zmiennych nastrojów.

5. Cinema Paradiso (Nuovo cinema Paradiso, reż. Giuseppe Tornatore, 1988)

Cinema Paradiso to list miłosny Giuseppe’ego Tornatorego do X muzy. Film jest nostalgiczną opowieścią o pewnym starym kinie we włoskim miasteczku Giancaldo. Główny bohater, chłopiec o imieniu Toto (Salvatore Cascio), zaprzyjaźnia się z pracującym w nim operatorem, Alfredo (Philippe Noiret). Zafascynowany magią ruchomych obrazów Toto po latach zostaje sławnym reżyserem filmowym (Jacques Perrin).

Cinema Paradiso był projektem inicjującym wieloletnią i harmonijną współpracę Morricone i Tornatorego. Jak uzasadniał swój udział w tej produkcji kompozytor: „Przedstawienie na ekranie historii kina poprzez ocenzurowane przez lokalnego księdza sceny pocałunków wydało mi się genialnym pomysłem […]. I natychmiast opracowałem temat kina Cinema Paradiso”. Ciekawostką jest fakt, że niektóre linie melodyczne do filmu, w tym słynny Love Theme, skomponował syn maestra, Andrea Morricone.

6. Pewnego razu na Dzikim Zachodzie (C’era una volta il West), 1968

Ikoniczna pozycja w dorobku duetu Sergio Leone i Ennio Morricone. Pewnego razu na Dzikim Zachodzie to jeden z najważniejszych spaghetti westernów, przewartościowujących założenia gatunku. Konwencja ta zrodziła się z chęci zmierzenia się z mitem Dzikiego Zachodu, a jednocześnie była inspirowana kinem samurajskim. W przeciwieństwie do tradycyjnego westernu nie ma tu jasnego podziału na dobro i zło, znika również kwestia relacji z Indianami, w zamian pojawia się zaś ludność latynoska zamieszkująca tereny Meksyku.

Gdy młoda żona zostaje wdową na skutek zbrodni dokonanej przez bandę bezwzględnego Franka (Henry Fonda), Harmonijka postanawia jej pomóc. Obok Fondy w rolach głównych zagrali Charles Bronson i Claudia Cardinale. Kluczowy motyw muzyczny – dźwięk harmonijki, powtórzony w warstwie wizualnej (rekwizyt i i pseudonim bohatera) – współtworzy sens filmu. Splatają się w nim elementy tajemnicy z przeszłości, zemsty i bólu.

7. 1900: Człowiek legenda (La leggenda del pianista sull’oceano, reż. Giuseppe Tornatore, 1998)

Baśniowa opowieść o człowieku, który „nie istniał dla świata”. Urodził się i został pozostawiony sam sobie 1 stycznia 1900 roku na pokładzie ekskluzywnego statku pasażerskiego kursującego pomiędzy Europą a Stanami Zjednoczonymi. Odnaleziony i wychowany przez pracownika okrętowej kotłowni (Bill Nunn) „Tysiąc Dziewięćset” (Tim Roth), jak wołają na głównego bohatera członkowie załogi, okazuje się genialnym pianistą. Jego legenda dociera na ląd, jednak mężczyzna nie potrafi porzucić życia na otwartych wodach oceanu nawet w imię miłości…

Stworzenie ścieżki dźwiękowej do filmu 1900: Człowiek legenda stanowiłoby twardy orzech do zgryzienia dla każdego kompozytora. „Miałem napisać »muzykę, której nikt nigdy nie słyszał«, jak mawiał Peppuccio [Giuseppe Tornatore], opisując ją słowami Alessandra Baricco, autora opowiadania, na którego kanwie powstał film. Niewątpliwie piękne zdanie… ale co zrobić, jeśli to ty masz skomponować taką melodię?” – wspominał w swojej autobiografii Ennio Morricone. Na szczęście reżyser powierzył tę misję we właściwe ręce, czego najlepszym dowodem jest scena muzycznego pojedynku między bohaterem a legendarnym czarnoskórym pianistą jazzowym, Jellym Roll Mortonem (Clarence Williams III). „To szczyt wirtuozerii w wykonaniu cudownej Gildy Buttà” – mówił Morricone o utworze, dzięki któremu Tysiąc Dziewięćset pokonuje swojego przeciwnika. „Nałożyliśmy w nagraniu wybrane fragmenty, aby uzyskać brzmienie kilku fortepianów w jednym, a sprawny montaż Peppuccia dał przekonujący efekt”.

8. Frantic (reż. Roman Polański, 1988)

Efektowny owoc współpracy Ennio Morricone z Romanem Polańskim. „Frantic”, czyli niezwykle mroczna historia Amerykanina, którego urocza podróż do Francji kończy się dramatycznymi przeżyciami. Jego żona zostaje porwana, a on nie mogąc liczyć na pomoc bezradnej policji, na własną rękę próbuje rozwikłać tajemnicę jej zniknięcia. W poszukiwaniach pomaga mu piękna Francuzka, Michele. W rolach głównych wystąpili Harrison Ford i Emmanuelle Seigner.

Oprócz muzyki adaptowanej, czyli niezwykle klimatycznego utworu Grace Jones „I’ve Seen that Face Before” w pamięć zapada magnetyzująca ścieżka dźwiękowa Morricone. To ona dopełnia całości dzieła, nadając mu specyficzny, francuski klimat – nocnego, pełnego tajemnic Paryża. Szczególnie oddają to końcowe sekwencje, gdy perkusja zostaje zastąpiona przez akordeon i fortepian, przechodząc z uniwersalnej warstwy muzycznej do typowo francuskich brzmień.

9. Serial Ośmiornica (La piovra, 1984)

Pozycja być może nie najsłynniejsza, ale z pewnością warta uwagi, zwłaszcza ze względu na wspaniałą muzykę Ennio Morricone. Włoski serial z 1984 roku to historia inspektora Corrado Cattaniego, który przyjeżdża z rodziną na Sycylię, gdzie obejmuje stanowisko po zamordowanym szefie wydziału kryminalnego. Jego zadaniem jest rozpracowanie przestępstw miejscowej mafii. Wkrótce okaże się, że za bezkompromisową postawę policjanta największą cenę zapłaci jego rodzina. Główną rolę w „Ośmiornicy” zagrał Michele Placido. Główny motyw muzyczny z serialu to przepiękna nostalgiczna melodia, która współgra ze zjawiskowymi sycylijskimi krajobrazami i kontrastuje z brutalnością bezwzględnej mafii. Dominują w niej poruszające tony liryczno-żałobne, głęboko zapadające w pamięć

10. Karol. Człowiek, który został papieżem i Karol. Papież, który pozostał człowiekiem (Karol, un uomo diventato Papa i Karol, un Papa rimasto uomo, reż. Giacomo Battiato, 2005-2006)

Karol. Człowiek, który został papieżem (2005) i Karol. Papież, który pozostał człowiekiem (2006) to międzynarodowe produkcje o Janie Pawle II, w którego rolę wcielił się Piotr Adamczyk. Pierwsza część stanowi o niełatwym życiu Karola Wojtyły do momentu wybrania go na głowę Kościoła rzymskokatolickiego. Druga – ukazuje lata jego niezwykłego pontyfikatu.

Soundtrack do filmów o papieżu Polaku zdradza szczególne umiłowanie Ennio Morricone do muzyki mistycznej, które zakiełkowało w nim podczas nauki w Akademii Muzycznej św. Cecylii w Rzymie. Jak opowiadał maestro: „Studiowałem śpiew gregoriański z autentycznym zapałem i po latach doszedłem do wniosku, że odegrał kluczową rolę nie tylko w naszej historii [kultury Zachodu], ale i w mojej osobistej historii jako kompozytora. Możliwe, że stąd wywodzi się moje zainteresowanie śpiewem religijnym i w konsekwencji muzyką sakralną”.

Ranking przygotowały: Kinga Redlińska i Agnieszka Czarkowska-Krupa

Udostępnij “10 najsłynniejszych filmów z utworami Ennio Morricone” swoim znajomym.

Literatura:

Morricone Ennio, Moje życie, moja muzyka: autobiografia, rozm. De Rosa Alessandro, przeł. [z wł.] Dyjas-Fezzi Karolina, Kraków: Mando-WAM, 2018.