Top 20 – filmy kostiumowe
Historia kina kostiumowego sięga niemej epoki filmu. Jednym z pierwszych arcydzieł tego nurtu była Madame Dubarry z 1919 roku w reżyserii Ernsta Lubitscha. Do utworów kostiumowych zalicza się zarówno obrazy historyczne, jak i takie, w których koloryt minionej epoki jest jedynie tłem fikcyjnej akcji.
Filmy kostiumowe to taki rodzaj kina, którego najważniejszym wyróżnikiem jest występ aktorów w kostiumach z określonej epoki. Stroje stanowią jedną z najbardziej atrakcyjnych części wielkiego widowiska, a staranność ich wykonania podlega osobnym ocenom i nagrodom.
Filmy kostiumowe obejmują wiele różnych gatunków. Najbardziej charakterystycznym jest oczywiście kino historyczne, którego najważniejszą stroną jest dbałość o oddanie realiów przeszłości. W tej samej grupie znajdują się filmy płaszcza i szpady. Kolejną odmianę stanowią filmy przygodowe, rozgrywające się w konkretnych realiach. W tym wypadku zazwyczaj egzotyczna sceneria wydarzeń wymaga prezentacji kolorytu określonych społeczności, jak np. dzikie plemiona czy kultura regionu.
Również filmy biograficzne mogą być realizowane w konwencji kina kostiumowego, jeśli główny bohater to postać żyjąca w dość odległej przeszłości. Podobnie jest z filmami biblijnymi czy mitologicznymi. Szczególnym rodzaj tego typu obrazów są zaś bardziej współczesne fabuły, jak filmy wojenne. W tym wypadku kostiumy stanowią bardzo ważną część budowy świata przedstawionego. Warto także pamiętać o westernach, które dysponują swoją własną ikonografią i oczywiście charakterystycznymi strojami.
Filmy kostiumowe
1. Królowa Krystyna (Queen Cristina, 1933) – Rouben Mamoulian
Królowa Krystyna Roubena Mamouliana to film o losach szwedzkiej monarchini z dynastii Wazów, panującej w XVII wieku. W obrazie wystąpiła najsłynniejsza filmowa para lat 30. – Greta Garbo i John Gilbert. Królowa Krystyna zasłynęła między innymi jako dzieło, w którym pojawiły się subtelnie zasygnalizowane wątki lesbijskie, będące aluzją do rzeczywistej biseksualnej orientacji skandynawskiej władczyni. Sama kreacja Garbo należy do najdoskonalszych w jej karierze, a końcowa scena filmu, kiedy samotna, milcząca królowa nocą odpływa statkiem w stronę starego kontynentu przeszła do historii kina.
2. Przeminęło z wiatrem (Gone With the Wind, 1939) – George Cukor, Sam Wood, Victor Fleming
Przeminęło z wiatrem to nagrodzona ośmioma Oscarami ekranizacja głośnej powieści Margaret Mitchell. Film przedstawia trudne losy rodów z południowych stanów Ameryki w czasie wojny secesyjnej i tuż po niej. Główną bohaterką jest piękna i rozpieszczona Scarlett O’Hara, która marzy o poślubieniu dystyngowanego młodzieńca o imieniu Ashley (Leslie Howard). Wojna rozdziela ją jednak z ukochanym, a ciężkie doświadczenia splatają jej losy z grubiańskim, ale za to szalenie przystojnym Rhettem Butlerem. Epickie dzieło Fleminga zyskało status legendy kina, a aktorski duet Vivien Leigh i Clarka Gable’a nie ma sobie równych.
3. Roztańczone dziewczyny, (Les Girls, 1957) George Cukor
Les Girls to film, który w 1958 roku zdobył Oscara za najlepsze kostiumy, a także dwa Złote Globy: za najlepszą komedię i najlepszą aktorkę. George Cukor ze swadą przedstawia historię relacji w miłosnym trójkącie. Filmowa narracja jest prowadzona z trzech punktów widzenia: dwóch tancerek rewiowych zakochanych w tym samym mężczyźnie i samego tancerza. Każda z osób prezentuje inną wersję wydarzeń. Która jest jednak prawdziwa? W rolach głównych wystąpili Gene Kelly, Taina Elg i Kay Kendall.
4. Ben-Hur (1959) – William Wyler
Ben Hur to jedno z największych widowisk kina epickiego. Nagrodzone aż ośmioma Oscarami dzieło (w tym za najlepsze kostiumy i scenografię) Williama Wylera przedstawia historię z czasów Jezusa Chrystusa. Głównym bohaterem filmu jest Juda, żydowski książę, który na skutek zbiegu okoliczności zostaje oskarżony o zamach na życie rzymskiego gubernatora i wypędzony z kraju. Na pustyni spotyka Jezusa. Odtwórcą głównej roli w filmie był Charlton Heston, obok niego wystąpili zaś Stephen Boyd, Haya Harareet czy Martha Scott.
5. Krzyżacy (1960) Aleksander Ford
Krzyżacy w reżyserii Aleksandra Forda to wybitny polski film kostiumowy, nakręcony na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza. Dzieje młodego rycerza Zbyszka z Bogdańca (Mieczysław Kalenik) ukazane są na tle średniowiecznego konfliktu Polski z zakonem krzyżackim. Piękną Danusię zagrała Grażyna Staniszewska, natomiast w roli Jagienki wystąpiła Urszula Modrzyńska. Wybitne kreacje stworzyli również Andrzej Szalawski jako Jurand ze Spychowa i Aleksander Fogiel jako Maćko z Bogdańca. W 2014 roku Martin Scorsese wybrał Krzyżaków do specjalnej prezentacji polskiego kina w USA i Kanadzie, oceniając film Forda w kategoriach arcydzieła.
6. Kleopatra (Cleopatra, 1963) – Joseph Mankiewicz
Kleopatra to kolejny głośny film kostiumowy, reprezentujący rozmach epickiego kina amerykańskiego. Dzieło Mankiewicza nagrodzono czterema Oscarami, w tym za najlepsze kostiumy, scenografię i zdjęcia. Film prezentuje burzliwe losy pięknej egipskiej królowej, która podbiła serca dwóch największych mężów stanu starożytnego Rzymu epoki Cesarstwa: Juliusza Cezara i Marka Antoniusza. W roli władczyni wystąpiła wspaniała Elizabeth Taylor, natomiast męskie kreacje stworzyli Rex Harrison i Richard Burton.
7. Satyricon (Fellini – Satyricon, 1969) – Federico Fellini
Satyricon Federico Felliniego to obraz kryzysu kultury starożytnego Rzymu okresu Nerona. Rozpustność obywateli Wiecznego Miasta sąsiaduje z ich wewnętrzną pustką i rozpaczliwym przeczuciem końca cesarstwa. Głównymi bohaterami filmu uczynił reżyser dwóch nauczycieli: Ascilto (Hiram Keller) i Encolpio (Martin Potter), którzy przemierzają Rzym, kolekcjonując spostrzeżenia na temat obyczajów erotycznych mieszkańców.
8. Trzej muszkieterowie (The Three Musketeers, 1973) – Richard Lester
Trzej muszkieterowie to klasyczny przykład kina płaszcza i szpady. Ekranizacja powieści Aleksandra Dumasa w reżyserii Richarda Lestera to opowieść o Gaskończyku, D’Artagnanie, który pragnie dołączyć do grona wiernych królowi muszkieterów. W tle możemy zaś podziwiać obraz siedemnastowiecznej Francji i Anglii oraz dworskie intrygi kardynała Richelieu przeciwko królowej. D’Artagnana zagrał Michael York, jego ukochaną Konstancję Raquel Welch, natomiast w Milady wcieliła się Faye Dunaway.
9. Potop (1974) – Jerzy Hoffman
Potop w reżyserii Jerzego Hoffmana to kolejna w polskim kinie wybitna ekranizacja prozy Henryka Sienkiewicza. Druga część trylogii o wielkich dziejach Rzeczpospolitej dotyczy najazdu Szwedów na Polskę. Burzliwą siedemnastowieczną historię kraju poznajemy przez pryzmat losów walecznego Andrzeja Kmicica, którego brawurowo zagrał Daniel Olchbryski. W ukochaną chorążego orszańskiego, Oleńkę Billewiczównę, wcieliła się Małgorzata Braunek. Potop jest wybitnym dziełem polskiego kina, którego konstrukcja odzwierciedla przewodnie idee filmu. Jako przykład można wskazać podział dzieła na dwie części o różnej kolorystyce, oddające symboliczną przemianę głównego bohatera. Potop zdobył nominację do Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny.
10. Barry Lyndon (1975) – Stanley Kubrick
Barry Lyndon Stanleya Kubricka to błyskotliwa adaptacja powieści Williama Makepeace’a Thackeraya. Główny bohater to młodzieniec z Irlandii (w tej roli Ryan O’Neal), który za wszelką cenę chce wejść w kręgi arystokracji. Aby osiągnąć swój cel, nie cofnie się przed niczym. Rolę lady Lyndon zagrała Marisa Berenson. Film posiada precyzyjnie dopracowaną warstwę wizualną zainspirowaną malarstwem Williama Hogartha i Thomasa Gainsborough. Barry Lyndon został nagrodzony czterema Oscarami, oraz zdobył dwie statuetki BAFTA.
11. Kontrakt rysownika (The Draughtsman’s Contract, 1982) – Peter Greenaway
Kontrakt rysownika to interesujący film kostiumowy w reżyserii Petera Greenwawaya. Oto zdolny i znany rysownik dostaje od zamożnej damy propozycję stworzenia kilkunastu rycin jej posiadłości. Szkice muszą jednak powstać w ciągu dwóch tygodni nieobecności pana domu, męża pani Herbert (Janet Suzman). Artysta zgadza się przyjąć zlecenie pod warunkiem, że na ten czas dama zostanie jego kochanką. Nevill (Anthony Higgins) nie jest jednak świadomy, że staje się obiektem skomplikowanej intrygi.
12. Niebezpieczne związki (Dangerous Liaisons, 1988) – Stephen Frears
Niebezpieczne związki w reżyserii Stephena Frearsa to adaptacja głośnej powieści Pierre’a Choderlosa Laclos. Akcja filmu rozgrywa się w osiemnastowiecznej Francji. Głównym bohaterem obrazu jest hrabia Sebastien de Valmont (John Malkovich), który pragnie zdobyć drogę do łoża swojej byłej kochanki, markizy Isabelle de Merteuil (Glenn Close). Dama proponuje mężczyźnie przewrotną grę: przywróci go do łask pod warunkiem, że uwiedzie pewną cnotliwą małżonkę, madame Marie de Tourvel (Michelle Pfeiffer). Niebezpieczne związki zdobyły trzy Oscary i dwie nagrody BAFTA, a także Cezara za najlepszy film zagraniczny.
13. Wiek niewinności (The Age of Innocence, 1993) – Martin Scorsese
Wiek niewinności Martina Scorsese to adaptacja świetnej powieści Edith Wharton. Akcja filmu rozgrywa się w Nowym Jorku w drugiej połowie XIX wieku. Któregoś dnia w mieście pojawia się piękna rozwódka z Europy, hrabina Ellen Olenska (w tej roli Michelle Pfeiffer), która wywołuje ogromne poruszenie w konserwatywnym kręgu miejscowej elity. Newland Archer (Daniel Day-Lewis), młody prawnik mający wkrótce poślubić świetną partię, pannę May Welland (Winona Ryder), nieopatrznie zakochuje się w fascynującej Ellen. Film został nagrodzony Oscarem za najlepsze kostiumy, a Winona Ryder zdobyła za swoją kreację Złoty Glob i wyróżnienie BAFTA.
14. Wiele hałasu o nic (Much Ado About Nothing, 1993) – Kenneth Branagh
Wiele hałasu o nic Kennetha Branagha to bardzo dobra adaptacja sztuki Williama Szekspira. Możemy tu śledzić perypetie miłosne młodych bohaterów: Claudio i Hero, którzy wkrótce mają stanąć na ślubnym kobiercu. Para wraz z niedawno przybyłym z wojny księciem Aragonii, don Pedro, wpada na pomysł, żeby przekonać do małżeństwa również niecierpiących się wzajemnie Beatryce i Benedicta. W rolach głównych wystąpili Kenneth Branagh, Keanu Reeves, Michael Keaton, Denzel Washington, Kate Beckinsale i Emma Thomson.
15. Rozważna i romantyczna (Sense and Sensibility, 1995) – Ang Lee
Rozważna i romantyczna to świetna ekranizacja wybitnej powieści Jane Austen. Akcja filmu rozgrywa się w osiemnastowiecznej Anglii. Wdowa z trzema córkami po śmierci męża musi opuścić rodzinną posiadłość, która przypada w spadku synowi z pierwszego małżeństwa męża. Kobiety próbują odnaleźć swoje miejsce w nowej społeczności i nawiązać stosunki towarzyskie. Najstarsza z rodzeństwa, Elinor (Emma Thompson), zakochuje się w nieśmiałym kawalerze Edwardzie (Hugh Grant). Jednak kierując się rozsądkiem, ze względu na swój status, nie marzy o jego poślubieniu. Z kolei Marianne (Kate Winslet) darzy namiętnym uczuciem przystojnego Johna Willoughby’ego (Greg Wise), lekceważy zaloty pułkownika Brandona (Alan Rickman) i jest przekonana, że miłość pokona wszystkie przeszkody. Los odmieni jednak spojrzenie na życie obu panien.
16. Gladiator (2000) – Ridley Scott
Gladiator to obsypane Oscarami dzieło Ridleya Scotta, którego akcja rozgrywa się w starożytnym Rzymie za czasów panowania Kommodusa (w tę postać wcielił się Joaquin Phoenix). Głównym bohaterem filmu jest rzymski legionista, Maximus (w tej roli Russell Crowe), który popada w niełaskę syna umierającego Marka Aureliusza. Nowy cesarz wydaje na patrycjusza i jego rodzinę wyrok śmierci. Maximusowi udaje się jednak uciec, trafia do niewoli i jako gladiator walczy na arenie o odzyskanie wolności. Gladiator otrzymał pięć Oscarów, dwa Złote Globy i trzy wyróżnienia BAFTA.
17. Trzystu (300, 2006) – Zack Snyder
Trzystu w reżyserii Zacka Snydera to film opowiadający o jednej z najważniejszych bitew antycznego świata: starciu pod Termopilami w 480 roku p. n. e. Król Sparty Leonidas (w tej roli Gerard Butler) wraz ze swoimi trzystoma wojownikami stawia samotny opór potędze Persów. Jego waleczna postawa wzbudza podziw w całej Grecji i wskrzesza podupadłego ducha narodu do walki. W rolę urodziwej i odważnej żony Leonidasa, królowej Gorgo, wcieliła się Lena Heady. Scenariusz filmu został oparty na komiksie Franka Millera, a cały obraz wyraźnie nawiązuje do poetyki komiksu.
18. Maria Antonina (Marie Antoinette, 2006) – Sofia Coppola
Maria Antonina to interesujący film kostiumowy autorstwa Sofii Coppoli. Obraz przedstawia losy królowej Francji, żony Ludwika XVI, ściętej podczas rewolucji francuskiej. Reżyserka buduje złożony wizerunek monarchini, pokazując jej życie od momentu poślubienia króla Francji do aresztowania królewskiej pary. W rolę Marii Antoniny wcieliła się Kirsten Dunst, jej małżonka zagrał zaś Jason Schwartzman. Film Sofii Coppoli został nagrodzony przez Amerykańską Akademię Filmową za najlepsze kostiumy.
19. Księżna (The Duchess, 2008) – Saul Dibb
Księżna Saula Dibba to ciekawy film o losach autentycznej postaci – brytyjskiej księżnej Georgiany Cavendish, żyjącej na przełomie XVIII i XIX wieku. Wykształcona arystokratka słynęła z prowadzenia wpływowego salonu, który stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym, literackim i politycznym. Georgiana wiodła jednak bardzo nieudne życie osobiste u boku nieczułego i niewiernego męża, księcia Devonshire. Jako tytułowa księżna w filmie wystąpiła Keira Knightley, jej męża zagrał zaś Ralph Fiennes.
20. Faworyta (The Favourite, 2018) – Jorgos Lantimos
Faworyta Jorgosa Lantimosa to obsypany nagrodami film, będący artystycznym obrazem panowania królowej Anny. Gdy monarchini podupada na zdrowiu, władzę de facto przejmuje jej wpływowa dama dworu, lady Sarah. Przywileje kobiety stają jednak pod znakiem zapytania, gdy na dworze zostaje zatrudniona młoda służąca Abigail. W odbiorze filmu szczególnie doceniono kreację Olivii Colman, która zagrała królową Annę. Została ona nagrodzona Oscarem, Złotym Globem i statuetką BAFTA. Postać lady Sarah została zagrana przez Rachel Weisz, a w Abigail wcieliła się Emma Stone.
