Top 20 – filmy wojenne – Wietnam, Irak, Afganistan…
II połowa XX wieku na świecie nie należała do spokojnych czasów. Konflikty zbrojne w większości przeniosły się poza Europę (choć w latach 90. wybuchła dramatyczna wojna domowa na Bałkanach), jednak nie należały do mniej krwawych i okrutnych. Oto 20 dobrych filmów o współczesnych wojnach.
Film wojenny to gatunek, który ukształtował się podczas pierwszej wojny światowej. Już w okresie międzywojnia powstało wiele wybitnych produkcji, np. autorstwa Georga Wilhelma Pabsta czy Jeana Renoira ukazujących piekło konfliktów zbrojnych i ich degradującego wpływu na jednostkę ludzką. Jednocześnie w latach 20. i 30. XX wieku powstawały filmy wojenne w odmianie batalistycznej, ukazujące przebieg określonych bitew czy sławiące bohaterstwo uczestników wojny.
Po drugiej wojnie światowej kino wojenne stało się gatunkiem niezwykle popularnym, analizującym na różnych płaszczyznach konsekwencje tych tragicznych wydarzeń. Niestety w najnowszych dziejach również nie zabrakło konfliktów zbrojnych, które stały się inspiracją dla dzieł reżyserów. Filmy o wojnie w Wietnamie stały się osobnym podgatunkiem, niedawno zaś dołączyły do nich filmy o wojnie w Afganistanie i filmy o wojnie w Iraku.
Filmy wojenne: Wietnam, Irak, Afganistan
1. Pork Chop Hill (1959) – Lewis Milestone
Pork Chop Hill Milestone’a to film opowiadający o wojnie w Korei. Obraz przedstawia znaczący epizod konfliktu – bitwę o wzgórze Pork Chop na przełomie wiosny i lata 1953 roku. Wielu amerykańskich żołnierzy pozostawionych przed dowództwo bez przemyślanej taktyki zginęło wówczas podczas natarcia na pozycje Chińczyków. Walki o Pork Chop trwały bowiem w czasie pokojowych negocjacji ONZ. Głównym bohaterem filmu jest porucznik Joe Clemons (w tej roli Gregory Peck), który w czasie bitwy traci kolejno swoich ludzi, czekając na opóźniające się wsparcie.
2. MASH (1970) – Robert Altman
MASH Roberta Altmana to kolejny film, którego akcja rozgrywa się podczas wojny w Korei. Konflikt został tu ukazany przez pryzmat doświadczeń lekarzy polowych, zajmujących się rannymi. Główni bohaterowie to dwaj medycy, którzy zostają przydzieleni do pracy w jednym z wojennych szpitali. Szybko okazuje się, że kapitan Benjamin Franklin „Sokole Oko” Pierce (Donald Sutherland) i kapitan Augustus Bedford „Duke” Forrest (Tom Skerritt) to dwie żywiołowe osobowości, które bynajmniej nie zamierzają w niebezpiecznych okolicznościach rezygnować z dobrego humoru. Film został nagrodzony między innymi Oscarem, Złotą Palmą i Złotym Globem.
3. Pluton 317 (La 317e section, 1965) – Pierre Schoendoerffer
Pluton 317 to francuski film wojenny, którego akcja toczy się w Wietnamie, w 1954 roku, podczas konfliktu indochińskiego. Oddział Francuzów wycofuje się z pola walki. Dowódca, porucznik Torrens oprócz sił nieprzyjaciela musi wziąć na swoje barki konsekwencje decyzji o odwrocie. Film zdobył Złotą Palmę w Cannes za najlepszy scenariusz. W roli głównej wystąpił Jacques Perrin.
4. Łowca jeleni (The Deer Hunter, 1978) – Michael Cimino
Łowca jeleni to obsypany nagrodami film wojenny o Wietnamie. Obraz zdobył między innymi pięć Oscarów, Złoty Glob, dwie Statuetki BAFTA. Utwór przedstawia historię trzech przyjaciół: Mike’a (Robert De Niro), Nicka (Christopher Walken) i Stevena (John Savage), którzy zostają wysłani na front do Wietnamu. W ojczyźnie zostawiają swoje żony, narzeczone i rodziny. Tuż przed podróżą Mike wybiera się na polowanie, którego celem jest ustrzelenie jelenia. Podczas działań wojennych przyjaciele trafiają do niewoli, gdzie są prześladowani przez sadystycznych wrogich dowódców. Pewnego dnia udaje się im uciec, jednak w trakcie ewakuacji zdarza się wypadek i żołnierze zostają rozdzieleni – każdy z nich jest zdany jedynie na siebie.
5. Czas Apokalipsy (Apocalypse Now, 1979) – Francis Ford Coppola
Czas Apokalipsy Coppoli został zainspirowany głośną powieścią Josepha Conrada, pt. Jądro ciemności. Pułkownik Walter E. Kurtz (Marlon Brando) dezerteruje z amerykańskiej armii i na peryferiach Kambodży zakłada własne państwo. Amerykanie wydają wyrok śmierci na nieposłusznego żołnierza, a misja jego wykonania zostaje powierzona kapitanowi Benjaminowi Willardowi (Martin Sheen). Gdy wojskowy wraz ze swoimi ludźmi trafia do dzikiej dżungli, cała sprawa przestaje być dla niego jednoznaczna. Film zdobył między innymi dwa Oscary, trzy Złote Globy, Złotą Palmę i trzy statuetki BAFTA.
6. Pola śmierci (The Killing Fields, 1984) – Roland Joffe
Pola śmierci to kolejny film o wojnie wietnamskiej. Głównymi bohaterami obrazu są: amerykański korespondent wojenny, Sydney Schanberg (Sam Waterston) i jego asystent Dith Pran (Haing S. Ngor). Kiedy w Kambodży wybucha wojna domowa pomiędzy frakcją Czerwonych Khmerów a rządem, sytuacja obu mężczyzn ulega dramatycznemu pogorszeniu. Pran, wraz z innymi mieszkańcami stolicy Phnom Penh zostaje zesłany do obozu pracy. Film zdobył wiele prestiżowych nagród, w tym trzy Oscary i sześć statuetek BAFTA.
7. Pluton (Platoon, 1986) – Oliver Stone
Pluton to jeden z kultowych filmów wojennych. Akcja dzieła Olivera Stone’a rozgrywa się w czasie wojny w Wietnamie. Młody, pełen zapału amerykański żołnierz – Chris Taylor (w tej roli Charlie Sheen) – zostaje wysłany na front. Bezpośrednie doświadczenie wojny jest dla młodego człowieka szokiem. Mężczyzna szybko przekonuje się, że nieustanne balansowanie na granicy życia i śmierci jest zbyt wymagającą próbą dla przeciętnego człowieka. Wybitną kreację w filmie obok Sheena stworzył również Willem Defoe. Film nagrodzono między innymi czterema Oscarami.
8. Pełny magazynek (Full Metal Jacket, 1987) – Stanley Kubrick
Pełny magazynek Stanley’a Kubricka to kolejny film o wojnie wietnamskiej. Opowiada o losach młodego korespondenta wojennego i żołnierza, Jokera, który wyjeżdża do Wietnamu, żeby walczyć i relacjonować przebieg konfliktu. Film powstał na podstawie wspomnień Gustava Hasforda. W rolę głównego bohatera wcielił się Matthew Modine. Jego towarzyszy zagrali zaś Adam Baldwin, Vincent D’Onofrio i Arliss Howard.
9. Urodzony 4 lipca (Born on the Fourth of July, 1989) – Oliver Stone
Kultowy film Olivera Stone’a opowiada o wojennych losach autentycznej postaci, Rona Kovica (Tom Cruise). Mężczyzna zgłasza się do armii na ochotnika i wyjeżdża do Wietnamu. Wierzy, że jego postawa przysłuży się dobru ojczyzny i przyszłym pokoleniom. Z wojny wraca jednak poważnie okaleczony, a jego spojrzenie na świat ulega całkowitej przemianie. Film został nagrodzony Oscarami za reżyserię i montaż; zdobył również cztery Złote Globy.
10. Byliśmy żołnierzami (We Were Soldiers, 2002) – Randall Wallace
Byliśmy żołnierzami to kolejny film o wojnie w Wietnamie. Akcja obrazu rozgrywa się w 1965 roku, podczas jednej z pierwszych bitew Amerykanów z Wietkongiem – w Dolinie la Drang. Głównym bohaterem filmu jest podpułkownik Harold Moor (w tej roli Mel Gibson), którego oddział wpada w potrzask i musi zmierzyć się z przeważającą siłą wroga. Byliśmy żołnierzami obnaża absurd wojny i ponoszonych w niej ofiar.
11. Pod ostrzałem (Under Fire, 1983) – Roger Spottiswoode
Pod ostrzałem to film o wojnie domowej w Nikaragui, która wybuchła pod koniec lat 70. XX wieku. Głównym bohaterem obrazu jest amerykański fotoreporter, Russell Price (Nick Nolte), który udaje się w rejon konfliktu, żeby relacjonować przebieg wydarzeń. Towarzyszą mu współpracownicy: Alex Grazier (Gene Hackman) i Claire (Joanna Cassidy). Grupie udaje się dotrzeć do obozu partyzantów. Za namową żołnierzy po śmierci ich przywódcy, wykonują zdjęcia zmarłego sugerujące, że mężczyzna wcale nie zginął. Staje się to początkiem serii niebezpiecznych wypadków. Film zdobył nominację do Oscara i Złotych Globów, a także nagrodę Donatello.
12. Wojna zimowa (Talvisota, 1989) – Pekka Parikka
Fiński dramat wojenny opowiada o tytułowej wojnie zimowej, czyli konflikcie pomiędzy Finlandią i ZSRR na przełomie 1939 i 1940 roku. Walki pomiędzy Armią Czerwoną i siłami fińskimi rozgrywały się głównie na terenie Przesmyku Karelskiego. Film pokazuje heroizm żołnierzy Finlandii, którzy nie poddali się w obliczu miażdżącej przewagi Sowietów, a ich oddziały zadały najeźdźcom dotkliwe straty. Wojna zimowa zdobyła nominację do Złotego Niedźwiedzia.
13. Ziemia niczyja (No Man’s Land, 2001) – Danis Tanović
Ziemia niczyja to film o wojnie domowej w Jugosławii w latach 90. XX wieku. Z walki dwóch wrogich oddziałów cało wychodzą jedynie Serb i Bośniak, a także znajdujący się na minie ranny żołnierz. W celu uratowania kompana mężczyźni zawierają rozejm. Wkrótce na miejscu zjawiają się siły ONZ i telewizyjna kamera, która transmituje sensacyjne wydarzenie. Utrzymana w klimacie tragikomedii Ziemia niczyja zdobyła między innymi Oscara, Złoty Glob i Złotą Palmę. W rolach głównych wystąpili Branko Djuric i Rene Bitorajac.
14. Helikopter w ogniu (Black Hawk Down, 2001) – Ridley Scott
Helikopter w ogniu to głośny film Ridleya Scotta, którego akcja rozgrywa się w czasie wojny domowej w Somalii w latach 90. Obraz dotyczy jednego z epizodów konfliktu: bitwy w Mogadiszu. Fabuła została oparta na książce Marka Bowdena, przedstawiającej prawdziwe wydarzenia. Amerykański oddział ma porwać dwóch somalijskich przywódców. Akcja jednak się komplikuje, dwa helikoptery zostają zestrzelone, a żołnierze muszą stawić czoło rozwścieczonemu tłumowi. Film zdobył dwa Oscary: za montaż i dźwięk, a autorem zdjęć do dzieła Scotta był Sławomir Idziak. W filmie wystąpili między innymi Josh Hartnett, Ewan McGregor, Tom Sizemore czy Eric Bana.
15. Łzy słońca (Tears of the Sun, 2003) – Antoine Fuqua
Łzy słońca to film opowiadający o wojnie domowej w Nigerii pod koniec lat 60. ubiegłego stulecia. Nigeryjscy rebelianci zaczynają masowo mordować swoich przeciwników oraz przebywających w kraju Europejczyków. Amerykański oddział pod dowództwem porucznika Watersa (Bruce Willis) zostaje oddelegowany do ewakuacji młodej lekarki, doktor Leny Kendricks (Monica Belluci). Kobieta nie chce jednak opuścić kraju bez dzieci, które ma pod swoją opieką. Początkowo sceptyczny Waters ostatecznie zgadza się jej pomóc. Część pacjentów zostaje przetransportowana helikopterami, a pozostała grupa musi przeprawić się przez dżunglę do granicy Kamerunu.
16. Hotel Ruanda (Hotel Rwanda, 2004) – Terry George
Hotel Ruanda to oparty na faktach dramat, którego akcja rozgrywa się w Rwandzie podczas krwawych walk plemion Tutsi i Hutu, w 1994 roku. Głównym bohaterem filmu jest Paul Rusesabagina, menadżer luksusowego hotelu. Kiedy wybucha wojna domowa mężczyzna decyduje się udzielić schronienia ponad 1200 uchodźcom. Z narażeniem życia własnego i swojej rodziny Paul walczy o ocalenie ufających mu ludzi.W rolach głównych wystąpili Don Cheadle i Sophie Okonedo, którzy za swoje kreacje aktorskie zostali nominowani do Oscara. Ponadto film zdobył nominację do Nagrody Akademii za najlepszy scenariusz oraz kilka nominacji do Złotych Globów i nagrody BAFTA.
17. Jarhead. Żołnierz piechoty morskiej (2005) – Sam Mendes
Jarhead to film o wojnie w Zatoce Perskiej. Wojska irackie wkraczają do Iraku. USA wysyłają swoje siły w rejon konfliktu. Jednym z żołnierzy jest dwudziestoletni Swoff (Jake Gyllenhaal), ochotnik, który z entuzjazmem zaciąga się do oddziałów marines. Po szkoleniu mężczyzna trafia na front i zderza swoje wyobrażenia z rzeczywistym obrazem wojny – całkowicie absurdalnej, chaotycznej rzezi. W pozostałych rolach wystąpili między innymi Jamie Foxx, Peter Sarsgaard czy Lucas Black.
18. 9 kompania (9 rota, 2005) – Fiodor Bondarczuk
9 kompania to głośny rosyjski film wojenny, który ukazuje wojnę w Afganistanie. Konflikt, w który ZSRR zaangażowała swoje duże siły, okazał się porażką dla wielkiego mocarstwa. Pamięć o tej klęsce jest zaś dla Rosjan szczególnie bolesna. 9 kompania to film propagandowy, zrealizowany na wzór amerykańskich superprodukcji. Opowieść o losach tytułowej 9 kompanii, radzieckim oddziale żołnierzy bohatersko broniącym wzgórza 3234, zawiera liczne przekłamania i nieścisłości, które mają wyeksponować wyjątkową postawę Rosjan.
19. The Hurt Locker. W pułapce wojny (2008) – Kathryn Bigelow
The Hurt Locker to nagrodzony sześcioma Oscarami film wojenny Kathryn Bigelow, opowiadający o wojnie w Iraku. Autorka Wroga numer jeden przedstawia losy oddziału amerykańskich saperów, którzy muszą zmierzyć się z nieustannym balansowaniem na granicy życia i śmierci. Głównym bohaterem obrazu jest sierżant William James (w tej roli Jeremy Renner), który po śmierci swojego poprzednika obejmuje dowództwo. Wkrótce wojna staje się jego uzależnieniem.
20. Snajper (American Sniper, 2014) – Clint Eastwood
Oparta na faktach opowieść o losach Chrisa Kyle’a, uznawanego za najlepszego snajpera w Navy SEALs. W legendarną postać wcielił się Bradley Cooper. Jego żonę zagrała zaś Sienna Miller. Snajper to historia rozgrywająca się na pograniczu dwóch światów: wojny i pokoju, życia rodzinnego i samotności. Ironia losu polega zaś na tym, że największe zagrożenie może czyhać w najbardziej niewinnych okolicznościach.
