Hanka Ordonówna – polska hrabina na scenie

Polska aktorka, która zagrała tylko jedną główną rolę w filmie, a mimo to zapisała się w pamięci widzów na zawsze. Piękna, uzdolniona, o niezwykłej i jednocześnie dramatycznej biografii – Hanka Ordonówna do dziś wzbudza zainteresowanie i zachwyca.

Hanka Ordonówna (właśc. Maria Anna Pietruszyńska) urodziła się w 1902 roku w Warszawie. Już w wieku 13 lat zadebiutowała na scenie Teatru Wielkiego w Warszawie jako tancerka. W tym czasie przyjęła również pseudonim Hanka Ordonówna. Wymyślił go dyrektor teatru, w którym pracowała młoda tancerka, gdy usłyszał Redutę Ordona w jej wykonaniu. Przez krótki czas aktorka występowała w Lublinie, a w 1923 roku została zaangażowana przez kabaret Qui Pro Quo. Jednocześnie Ordonówna dokształcała się w Paryżu i w Wiedniu.

Ordonówna – filmowa tancerka, skandalistka i żona hrabiego

Od 1923 roku artystka zaczęła się pojawiać w filmach jako tancerka. Wystąpiła w takich utworach, jak np. Niewolnica miłości (1923), Orlę (1927) i Wyrok życia (1933). Wielki rozgłos przyniosło Ordonce małżeństwo z hrabią Michałem Tyszkiewiczem. Był to bowiem mezalians, który zapewnił aktorce społeczny awans. Co więcej, Ordonówna nie zrobiła tego, czego mogłaby od niej oczekiwać zacna familia arystokraty, czyli nie zrezygnowała z kabaretu. Wręcz przeciwnie, to właśnie po ślubie jej kariera nabrała wielkiego rozpędu.

Pomimo obrączki na palcu Ordonówna nie zrezygnowała również ze swojego bujnego życia erotycznego. Męża zdradzała dość regularnie, zakochując się to w dyrektorze teatru Reduta Juliuszu Osterwie, aktorze Igorze Symie czy w oficerze marynarki Janie Strzęboszu. Jeszcze zanim artystka związała się z hrabią Tyszkiewiczem, romansowała z Fryderykiem Jarosym, a jeszcze wcześniej targnęła się na swoje życie z powodu porzucenia przez Janusza Sarneckiego. Po rozstaniu z nim Ordonówna próbowała się zastrzelić, a po tym wydarzeniu pozostała jej na skroni blizna, którą zawsze zakrywała kapeluszem.

Ordonka – jedna główna rola w filmie i spektakularny sukces piosenek

Mimo że Hanka Ordonówna była bardzo znaną artystką kabaretową, największą sławę przyniosła jej główna rola filmowa. W 1933 roku zagrała w dziele Szpieg w masce w reżyserii Mieczysława Krawicza. Wcieliła się tu w postać śpiewaczki operowej, która dla własnych interesów uwodzi syna znanego wynalazcy, jednak niespodziewanie się w nim zakochuje. Największym atutem filmu okazały się wykonane przez Ordonównę piosenki. Gwiazda zaśpiewała na ekranie najsłynniejszy w dziejach polskiego filmu utwór Miłość ci wszystko wybaczy. Autorem muzyki był Henryk Wars, natomiast słowa napisał Julian Tuwim. Ordonówna zaśpiewała tu również inny szlagier – utwór Na pierwszy znak.

Gwiazda była niesłychanie podekscytowana pokazem swojego filmu i nie omieszkała zadbać o jego efektowną reklamę. Wysłała mianowicie do większości Warszawiaków pocztówkę z własnym zdjęciem i zaproszeniem do kina Adria na premierę Szpiega w masce.

Za sukcesem filmowym przyszedł ogromny rozgłos – Ordonka mogła zorganizować tournee po wielu krajach świata. Koncertowała między innymi w Palestynie, Egipcie i w Stanach Zjednoczonych. Jednocześnie jej małżeństwo z hrabią Tyszkiewiczem przeszło poważny kryzys. Pojawiły się bowiem plotki o poważnym związku Ordonówny ze starszym od niej aktorem Juliuszem Osterwą. Ostatecznie jednak związek artystki przetrwał nie tylko tę, ale też inne znacznie trudniejsze próby.

Hanka Ordonówna i ciężkie czasy wojenne

W 1939 roku przebywająca w Warszawie Ordonówna została aresztowana przez gestapo i umieszczona na Pawiaku. Dzięki wysiłkom hrabiego Tyszkiewicza udało jej się wyjść z więzienia, po czym małżonkowie wyjechali na Litwę, do rodzinnego majątku hrabiego – Ornian, a następnie do Wilna. Do 1941 roku Ordonówna pracowała w litewskich teatrach. Jednak po zajęciu kraju przez Sowietów mąż aktorki został aresztowany, a potem i ją samą wywieziono do łagru w Uzbekistanie.

Ordonównie udało się wydostać na mocy postanowień układu Sikorski-Majski. Przedostała się wówczas do Tocka, gdzie organizowała sierociniec dla sierot wojennych. W Aszchabadzie wreszcie spotkała się z mężem. W 1943 roku ewakuowano ich wraz z podopiecznymi z ZSRR do Libanu. Ordonówna napisała tam książkę o wojennych losach sierot, pt. Tułacze dzieci, a także zajmowała się malarstwem.

Ciężkie przeżycia i skrajnie trudne warunki radzieckiego łagru spowodowały u aktorki atak gruźlicy. Ordonówna zmarła na tę chorobę w 1950 roku, w wieku 48 lat. Na jej grobie w Bejrucie wyryto cytat z biblijnego psalmu: „Tyś jest ucieczką moją od uciśnienia, zachowasz mię i piosenkami radosnego wybawienia uraczysz mię”.

Literatura:

Encyklopedia kina, pod red. T. Lubelskiego, Kraków 2010.