Top 15 – filmy prawnicze i dramaty sądowe
Filmy prawnicze i dramaty sądowe to poruszające historie, które na długo pozostają w pamięci. Akcja często toczy się na sali rozpraw. Nawet, jeśli nie, wymiar sprawiedliwości pojawia się na pierwszym planie. Dramaty sądowe zadają istotne pytania: o sprawiedliwość, równość, wolność. Filmy te stanowią często studium ludzkich zachowań, emocji i motywacji. Ukazują walkę z systemem prawnym i z własnymi słabościami.
Najlepsze dramaty sądowe
1. 12 gniewnych ludzi (12 Angry Men, 1957, reż. Sidney Lumet)
To film uważany za jedno z największych osiągnięć amerykańskiej kinematografii. Autorem scenariusza był Reginald Rose, główną rolę zagrał Henry Fonda. Jest to historia dwunastu przysięgłych, którzy pewnego upalnego popołudnia muszą podjąć decyzję w sprawie chłopaka oskarżonego o morderstwo ojca: winny czy niewinny? Początkowo wszystko wydaje się oczywiste. Wysłuchano zeznań świadków, przedstawiono dowody zbrodni. Przysięgły numer 8 (Fonda) ma jednak wątpliwości. Wyrok musi być jednomyślny, rozpoczyna się zatem burzliwa dyskusja, podczas której każdy z przysięgłych inaczej spojrzy na sprawę i na samego siebie.
12 gniewnych ludzi to więcej niż dramat sądowy. Przede wszystkim jest to znakomite studium ludzkiej psychiki oraz interakcji interpersonalnych. Z wyjątkiem sceny otwierającej oraz zamykającej akcja rozgrywa się w jednym pomieszczeniu, dzięki temu widzom udzielają się towarzyszące bohaterom niepokój i wzburzenie. Film trzyma w napięciu od pierwszego ujęcia aż do napisów końcowych, choć Lumet postawił na prostotę formy. Zaufał montażyście, operatorowi oraz rewelacyjnym aktorom, uzyskując rewelacyjny efekt.
2. Zabić drozda (To Kill a Mockingbird, 1962, reż. Robert Mulligan)
To ekranizacja znakomitej, uhonorowanej nagrodą Pulitzera powieści autorstwa Harper Lee. Oto historia z Alabamy lat 30. XX wieku. Bohaterem jest prawnik, Atticus Finch, samotnie wychowujący syna i córkę. Atticus podejmuje się obrony czarnoskórego mężczyzny, oskarżonego o gwałt na białej kobiecie. W przesiąkniętej południową, rasistowską mentalnością Alabamie czyn Atticusa jest przejawem niezwykłej odwagi, wynikającej z wiary w równość i sprawiedliwość.
W latach 60., gdy film Mulligana pojawił się w kinach, na amerykańskim Południu wciąż utrzymywał się system dyskryminacji rasowej. Biali mieszkańcy południowych stanów wciąż okazywali czarnoskórym sąsiadom niechęć. Powstał ruch praw obywatelskich, który dążył do zniesienia segregacji rasowej w Stanach Zjednoczonych. W kontekście działań ruchu i nastrojów społecznych, film Zabić drozda był szczególnie istotny. Dla Gregory’ego Pecka, odtwórcy roli Atticusa, było to wielkie osiągnięcie artystyczne (za swoją kreację otrzymał Oscara), jednak aktor nie ukrywał, że Fimch to postać szczególnie mu bliska. Harper Lee stwierdziła nawet, że w Zabić drozda Peck zagrał samego siebie.
3. Wyrok w Norymberdze (Judgment at Nuremberg, 1961, reż. Stanley Kramer)
To jeden z pierwszych amerykańskich filmów poruszających temat Holocaustu. Nagrodzony Oscarem scenarzysta, Abby Mann, przedstawił jeden z procesów norymberskich – ten, podczas którego osądzano przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości III Rzeszy. Zeznania świadków są tu niezwykle poruszające, a sceny przesłuchań na długo pozostają w pamięci. W filmie Kramera znakomite kreacje stworzyli Spencer Tracy, Burt Lancaster, Marlene Dietrich, Judy Garland. Na uwagę zasługuje przejmująca rola Montgomery’ego Clifta. Amerykańska Akademia Filmowa nagrodziła niemieckiego aktora, Maximiliana Schella. Film otrzymał 10 nominacji do Oscara, zdobywając dwie statuetki.
4. Anatomia morderstwa (Anatomy of a Murder, 1959, reż. Otto Preminger)
To adaptacja powieści prawnika, Johna D. Voelkera (używającego pseudonimu Robert Traver). Voelker przedstawił sprawę o morderstwo, w której sam był obrońcą. Przed sądem staje mężczyzna, który zamordował właściciela baru. Miała być to zbrodnia popełniona w afekcie – zamordowany mężczyzna rzekomo zgwałcił żonę oskarżonego. Jak było naprawdę? Obrony podejmuje się prawnik stojący właśnie na życiowym rozdrożu.
W filmie Premingera James Stewart (odtwórca roli adwokata) stworzył jedną ze swoich najlepszych kreacji. W rolę sędziego wcielił się Joseph N. Welch, prawdziwy prawnik, znany z krytyki wobec Josepha McCarthy’ego – inicjatora słynnej kampanii oskarżeń o działalność komunistyczną, głównie w kręgach Hollywood.
5. Kto sieje wiatr (Inherit the Wind, 1960, reż. Stanley Kramer)
To opowieść o mieszkańcach prowincjonalnego amerykańskiego miasteczka i ich purytańskiej mentalności. Młody nauczyciel (w tej roli Gene Kelly), który w miejscowej szkole przedstawił teorie Darwina, zostaje postawiony przed sądem. W miasteczku przestrzega się surowych, biblijnych zasad, a głoszenie herezji należy ukarać. Obrońcą nauczyciela zostaje znany, niezwykle utalentowany prawnik, Henry Drummond – doskonały, nominowany do Oscara Spencer Tracy.
Przedstawiona w filmie (pierwotnie w sztuce teatralnej) historia oparta była na autentycznych wydarzeniach, które miały miejsce w niewielkim miasteczku w stanie Tennessee, w 1925 roku.
6. Świadek oskarżenia (Witness for the Prosecution, 1957, reż. Billy Wilder)
To film kryminalny na podstawie opowiadania Agathy Christie, niekwestionowanej królowej kryminałów. Reżyserii podjął się Billy Wilder. Dźwignią promocyjną filmu było niespodziewane zakończenie. Nawet aktorzy nie wiedzieli, jakie będzie rozwiązanie zagadki – ostatnich dziesięciu stron scenariusza brakowało w egzemplarzach, które członkowie obsady otrzymali przed rozpoczęciem zdjęć.
W filmie Wildera główne role zagrali Tyrone Power, Charles Laughton oraz Marlena Dietrich, dla której było to szczególne wyzwanie aktorskie. Film otrzymał sześć nominacji do Nagrody Akademii. Choć podczas oscarowej gali okazał się wielkim przegranym, odniósł wielki sukces komercyjny.
7. Filadelfia (Philadelphia, 1993, reż. Jonathan Demme)
Filadelfia była jednym z pierwszych filmów poruszających temat AIDS oraz dyskryminacji ze względu na chorobę czy orientację seksualną. Z powodu tematyki obraz miał wyjątkową wartość społeczną.
Bohaterem filmu jest młody prawnik, Andrew Beckett. Chory na AIDS Andy zostaje zwolniony z renomowanej filadelfijskiej kancelarii za rzekome zaniedbanie. Postanawia pozwać byłych szefów o bezpodstawne zwolnienie i dyskryminację. W walce o sprawiedliwość wspiera go dawny przeciwnik z sali sądowej, Joe Miller. W filmie Demme’a Tom Hanks i Denzel Washington stworzyli wspaniały duet. Nagrodę Akademii otrzymał Hanks, dla którego rola w Filadelfii była wielkim wyzwaniem aktorskim i trudnym osobistym doświadczeniem. Przygotowując się do roli Andrew Becketta aktor poznał wielu chorych na AIDS. Rozmawiał z nimi i udzielał im wsparcia. Wielu z nich nie dożyło premiery filmu.
8. Ludzie honoru (A few Good Men, 1992, reż. Rob Reiner)
To znakomity dramat sądowy w doborowej obsadzie. Film zwraca uwagę na istniejące w wojsku zjawisko fali oraz na bezwzględną zmowę milczenia wśród żołnierzy. Obraz przedstawia proces dwóch marines oskarżonych o zamordowanie kolegi. Ukazane zostały także wątpliwości obrońców oraz ich dążenie do odkrycia brutalnej prawdy. To interesujące studium wojskowej rzeczywistości.
Jack Nicholson otrzymał nominację do Oscara za rolę bezwzględnego dowódcy. U boku Nicholsona wystąpili także Tom Cruise, Demi Moore oraz Kevin Bacon. Film jest ekranizacją sztuki teatralnej autorstwa Aarona Sorkina, który był także autorem scenariusza.
9. Oskarżeni (The Accused, 1988, reż. Jonathan Kaplan)
To poruszający dramat sądowy, którego bohaterką jest młoda dziewczyna, brutalnie zgwałcona w barze, na oczach wielu świadków. Ofiara gwałtu znajduje w sobie dość siły, by walczyć w sądzie o sprawiedliwość. Wspiera ją zdeterminowana prokurator.
Ten film to aktorski popis młodej Jodie Foster, której rola zgwałconej Sary przyniosła pierwszego Oscara. To zdecydowanie jedna z najlepszych kreacji w karierze Foster. U jej boku wystąpiła Kelly McGillis (znana m.in. z filmu Top Gun). Dla Kelly udział w Oskarżonych miał szczególne znaczenie. W 1982 roku aktorka została brutalnie zgwałcona w swoim nowojorskim mieszkaniu. Jeden ze sprawców został skazany na trzy lata więzienia, wobec drugiego nie wszczęto postępowania. Film, którego bohaterka – ofiara gwałtu walczy o sprawiedliwość, miał w latach 80. dużą wartość społeczną.
10. Sprawa Kramerów (Kramer vs. Kramer, 1979, reż. Robert Benton)
To nagrodzona pięcioma Oscarami ekranizacja powieści Avery’ego Cormana. Był to jeden z pierwszych filmów poruszających temat rozwodu, rozpadu rodziny i sądowej batalii o opiekę nad dzieckiem.
Bohaterem jest Ted Kramer, ambitny pracownik branży reklamowej. Gdy żona, Joanna, odchodzi, porzucając także ich kilkuletniego syna, Ted musi dokonać trudnych wyborów, przemyśleć życiowe priorytety i sprostać roli ojca. Joanna, powraca po blisko dwóch latach. Postanawia odzyskać dziecko i wytacza byłemu mężowi sprawę o opiekę. Rozpoczyna się walka. Czy ktokolwiek odniesie zwycięstwo?
W tym kameralnym, poruszającym dramacie sądowym, Dustin Hoffman stworzył jedną ze swoich najlepszych kreacji. Zarówno on, jak i mniej wówczas znana Meryl Streep, zostali uhonorowani przez Amerykańską Akademię Filmową.
11. Krzyk w ciemności (A Cry in the Dark , 1988, reż. Fred Schepisi)
To tragiczna historia oparta na faktach, pierwotnie przedstawionych w książce Johna Brysona Evil Angels. Opisana sprawa była jedną z najgłośniejszych spraw o morderstwo w historii australijskiego wymiaru sprawiedliwości.
Pastor Michael Chamberlain, wraz z żoną, dwoma synami i kilkutygodniową córeczką, wyjeżdża na wakacje. Biwakują u podnóża Ayers Rock, nieopodal miasteczka Yulara, w Australii. W nocy mała Azaria zostaje porwana przez psa dingo. Taką wersję przedstawiają zrozpaczeni rodzice, którym wiara pomaga przetrwać ciężkie chwile. Media zwracają jednak uwagę na niezwykłe opanowanie Chamberlainów i zaczynają kwestionować podany przebieg zdarzeń. Wkrótce pastor oraz jego żona stają przed sądem.
Krzyk w ciemności to film wyjątkowo przejmujący, zarówno ze względu na prawdziwą historię, jak i poruszającą kreację Meryl Streep, po raz kolejny nominowanej do Oscara. Jej męża zagrał Sam Neill.
12. Werdykt (The Verdict, 1982, reż. Sidney Lumet)
To przejmujący dramat sądowy na podstawie powieści Barry’ego Reeda, z rewelacyjną rolą Paula Newmana. Aktor gra tu Franka Galvina – błyskotliwego adwokata, który coraz częściej zagląda do kieliszka. Przyjaciel zachęca go do podjęcia zawodowego wyzwania: młoda kobieta zapadła w śpiączkę w wyniku błędu lekarskiego, a Frank ma zadbać, by nie doszło do procesu. Wizyta w szpitalu sprawia, że zamiast iść na skróty i załatwić ugodę, adwokat decyduje się walczyć o sprawiedliwość. Wcześniej musi jednak stawić czoła własnym słabościom. Film otrzymał pozytywne recenzje, a Paul Newman został nominowany do Oscara.
13. Lęk pierwotny (Primal Fear, 1996, reż. Gregory Hoblit)
To dramat sądowy w klimacie kina grozy. Zakończenie jest nieoczekiwane i porażające. Richard Gere wcielił się w rolę znakomitego chicagowskiego adwokata, który zostaje obrońcą młodego chłopaka oskarżonego o zamordowanie arcybiskupa. Sprawa wydaje się nieskomplikowana, a zwycięstwo pewne. Czy wszystko pójdzie po myśli prawnika?
W filmie tym debiutował Edward Norton. W roli oskarżonego Aarona Stemplera młody aktor był znakomity. Krytycy uznali, że to jeden z najlepszych aktorskich debiutów, który da początek błyskotliwej karierze.
14. Wariatka (Nuts, 1987, reż. Martin Ritt)
To aktorski popis wszechstronnie utalentowanej Barbry Streisand. Artystka gra tu luksusową call girl oskarżoną o zamordowanie klienta. Podczas procesu Claudia nie tylko walczy o swoją wolność, ale też stawia czoła traumom z przeszłości. Bohaterka grana przez Streisand, tytułowa wariatka, to interesująca i złożona postać, a przedstawiona historia jest niezwykle przejmująca. Znakomitej Barbrze partneruje Richard Dreyfuss.
15. Skandalista Larry Flynt (People vs. Larry Flynt, reż. Miloš Forman)
To historia twórcy kontrowersyjnego pisma Hustler – ilustrowanego magazynu pornograficznego. Larry Flynt stworzył pismo w latach 70. ubiegłego wieku, stając się czołowym amerykańskim skandalistą, obalającym tabu i przekraczającym wszelkie możliwe granice. Film Formana to nie tylko opowieść o skandalach obyczajowych, ale także o walce Larry’ego Flynta w imię wolności słowa i wolności prasy. Tytułowego bohatera zagrał nominowany do Oscara Woody Harrelson. Partnerowała mu Courtney Love, jako wspierająca Flynta żona i muza, Althea. W roli obrońcy wystąpił budujący swoją pozycję w Hollywood Edward Norton.
