Top 20 – filmy szwedzkie
Filmy szwedzkie zyskały rangę wybitnych już w drugiej dekadzie XX wieku. Złotym okresem tej kinematografii były zaś dzieła Szwedzkiej Szkoły Filmowej. Najnowsze pozycje również mogą poszczycić się znaczącymi osiągnięciami.
Za prekursora szwedzkiego filmu uznaje się Charlesa Magnussona, który od 1909 roku kierował wielką wytwórnią Svenska Bio, gdzie zatrudnił dwóch wielkich reżyserów Victora Sjostroma i Mauritza Stillera. Stali się oni pierwszymi twórcami Szwedzkiej Szkoły Filmowej, z której wyszły gwiazdy największego formatu, jak sama Greta Garbo, a potem Ingrid Bergman. Kierunek ten pokazywał wspaniałe skandynawskie krajobrazy i nawiązywał do rodzimej mitologii oraz prozy ukazującej specyfikę tej części świata, zwłaszcza jej melancholię i romantyczne oblicze.
W latach 50. największymi sukcesami Szkoły okazały się filmy Alfa Sjoberga i Arne Mattssona. Wówczas też narodziła się nagradzana na całym świecie wielka twórczość Ingmara Bergmana. W 1963 roku nadzór nad kinem przejęło państwo, czego wyrazem było powstanie Szwedzkiego Instytutu Filmowego. Zaczęto kręcić filmy skupiające się na współczesnej codzienności, w opozycji do filozoficznego kina Bergmana, realizowane przez młodych reżyserów, jak Bo Widerberg, Jan Troell czy Jorn Donner.
Na początku XX wieku szwedzkie kino uległo regionalizacji ze względu na powstanie kilku ośrodków filmowych w różnych częściach kraju. Wśród nowszych sukcesów dzieł tej kinematografii można wymienić obrazy Lukasa Moodyssona, Marii Bloom lub Jensa Jonsssona.
Filmy szwedzkie
1. Terje vigen – Victor Sjöström
Terje vigen (1917) w reżyserii Victora Sjöströma to jedno z największych osiągnięć niemego kina szwedzkiego. Film powstał na podstawie poematu Henrika Ibsena. Terje jest norweskim rybakiem, który, aby wykarmić rodzinę, decyduje się na niebezpieczną wyprawę morską wbrew brytyjskiej blokadzie kontynentalnej. Jego czyn idzie jednak na marne z powodu okrutnego angielskiego kapitana, po latach zaś bohater spotyka się oko w oko ze swoim oprawcą. W tytułowej roli zagrał sam Victor Sjöström.
2. Wózek widmo (Körkarlen) – Victor Sjöström
Wózek widmo (1921), znany również pod tytułem Furman śmierci to kolejne dzieło Victora Sjöströma. Film należy do pierwszych dzieł kinowych poruszających problematykę metafizyczną. Powstał na podstawie powieści Selmy Lagerlöf. Film przedstawia legendę o tajemniczym właścicielu wozu, którym transportowane są dusze zmarłych.
3. Gdy zmysły grają (Gösta Berlings saga) – Mauritz Stiller
Gdy zmysły grają (1924) to szwedzki niemy film w reżyserii Mauritza Stillera, wybitnego skandynawskiego reżysera. Dzieło przeszło do historii kina między innymi dzięki temu, że debiutowała w nim wielka gwiazda – Greta Garbo. Aktorka wcieliła się tu w młodą arystokratkę, która zakochuje się w byłym pastorze. Film został oparty na powieści Selmy Lagerlöf i należy do sztandarowych wczesnych dzieł Szwedzkiej Szkoły Filmowej.
4. Ona tańczyła jedno lato (Hon dansade en sommar) – Arne Mattsson
Ona tańczyła jedno lato (1951) to film w reżyserii Arne Mattsson. Szwedzki dramat opowiada o letnim, namiętnym romansie dwojga młodych ludzi: Gorana i Kistin, który kończy się tragiczną śmiercią dziewczyny. W rolach głównych wystąpili Folke Sundquist i Ulla Jacobsson. Film został nagrodzony Złotym Niedźwiedziem, a także otrzymał Złotą Palmę w Cannes.
5. Siódma pieczęć (Det sjunde inseglet) – Ingmar Bergman
Siódma pieczęć (1957) to głośny film Ingmara Bergmana. Reżyser nawiązał w nim do filmów Wózek widmo oraz Zmęczona śmierć Fritza Langa. Akcja dzieła rozgrywa się w średniowieczu, a głównym bohaterem jest rycerz, który gra w szachy ze Śmiercią. Wygraną ma być jego życie. W główne role wcielili się Max von Sydow, Bengt Ekerot czy Bibi Andersson. Siódmą pieczęć wyróżniono specjalną nagrodą w Cannes.
6. Tam, gdzie rosną poziomki (Smultronstället) – Ingmar Bergman
Tam, gdzie rosną poziomki (1957) to kolejny wielki film Ingmara Bergmana. Głównym bohaterem dzieła jest stary profesor Isak Borg, który udaje się do Sztokholmu, by odebrać nagrodę z okazji jubileuszu swojej pracy naukowej. W czasie podróży mężczyzna dokonuje szczerego rozrachunku ze swoim życiem. W postać profesora Borga wcielił się Victor Sjöström. Ponadto w filmie zagrały Bibi Andersson i Ingrid Thulin. Obraz zdobył Złoty Glob i Złotego Niedźwiedzia.
7. Adalen 31 – Bo Widerberg
Adalen 31 to wybitny film Bo Widerberga z 1969 roku. Akcja rozgrywa się na początku lat 30. XX wieku. Film opowiada o strajku w tartaku, podczas którego dochodzi do krwawych wydarzeń. Dzieło Widerberga zostało wyróżnione Złotą Palmą w Cannes, a także nominowane do Oscara i Złotych Globów. W rolach głównych wystąpili Peter Schildt, Kerstin Tidelius czy Roland Hedlund.
8. Emigranci (Utvandrarna) – Jan Troell
Emigranci (1971) w reżyserii Jana Troella to interesujący szwedzki dramat z Liv Ullmann w roli głównej. Aktorka została nagrodzona za swoją kreację Złotym Globem. Film opowiada o fali emigracji ekonomicznej ze Szwecji, jaka miała miejsce pod koniec XIX wieku. Głównym bohaterem jest Karl Oskar (Max von Sydow), który wraz ze swoją żoną i dziećmi wyjeżdża za chlebem do USA. Film został zrealizowany na podstawie powieści Vilhelma Moberga.
9. Fanny i Alexander (Fanny och Alexander) – Ingmar Bergman
Fanny i Alexander (1982) to kolejne wspaniałe dzieło Ingmara Bergmana, nagrodzone czterema Oscarami. Film opowiada poruszającą historię dwójki rodzeństwa, które po śmierci ojca i ponownym zamążpójściu matki przeżywa dramat. W główne role wcielili się Ewa Fröling, Pernilla Allwin, Bertil Guve i Erland Josephson.
10. Moje pieskie życie (Mitt liv som hund) – Lasse Hallström
Moje pieskie życie (1985) to świetny komediodramat w reżyserii Lasse Hallströma, nagrodzony między innymi Złotym Globem za najlepszy film zagraniczny. Dzieło opowiada o chłopcu o imieniu Ingemar, który wraz z bratem z powodu choroby matki zostaje wysłany na wakacje do swojej rodziny na wieś.
11. Życie jest piękne (Lust och fägring stor) – Bo Widerberg
Życie jest piękne (1995) w reżyserii Bo Widerberga zostało nagrodzone między innymi Srebrnym Niedźwiedziem w Berlinie. Akcja filmu rozgrywa się podczas II wojny światowej. Dzieło opowiada o romansie dojrzałej, zamężnej nauczycielki (w tej roli Marika Lagercrantz) z nastoletnim uczniem, Stigem (Johan Widerberg).
12. Fucking Amal – Lukas Moodysson
Fucking Amal to głośny film Lukasa Moodyssona z 1998 roku. Główna bohaterka – nastoletnia dziewczyna mieszkająca w małym szwedzkim miasteczku – Amal – zakochuje się w swojej koleżance. Główne kreacje stworzyły Rebecka Liljeberg, Alexandra Dahlstrom i Erica Carlson. Film zyskał międzynarodowy rozgłos oraz wiele prestiżowych nagród.
13. Wiarołomni (Trolösa) – Liv Ullman
Wiarołomni (2000) w reżyserii Liv Ullmann to film, który powstał na podstawie scenariusza Ingmara Bergmana. Obraz przedstawia historię miłosnego trójkąta. W rolach głównych wystąpili Lena Endre, Erland Josephson, Krister Henriksson. Endren wyróżniono za jej kreację Złotym Żukiem.
14. Biały jak śnieg (Så vit som en snö) – Jan Troell
Biały jak śnieg (2001) to film Jana Troella, którego akcja rozgrywa się na początku XX wieku. Obraz opowiada o losach Elsy Andersson, dziewczyny pochodzącej ze szwedzkiej prowincji i marzącej o karierze lotniczki. W nagrodzonym przez Szwedzki Instytut Filmowy dziele wystąpili między innymi Amanda Ooms, Bjorn Granath, Stina Ekblad i Reine Brynolfsson.
15. Pieśni z drugiego piętra (Sånger från andra våningen) – Roy Andersson
Pieśni z drugiego piętra (2001) to piękny film Roya Anderssona. Fabuła ma charakter luźno powiązanych scen, których spoiwem są motywy z twórczości peruwiańskiego poety Cesara Vallejo. Film został między innymi wyróżniony na Festiwalu w Cannes.
16. Lilja 4–ever – Lukas Moodysson
Lilja 4-ever to kolejny poruszający film Lukasa Moodyssona z 2002 roku. W główną rolę wcieliła się Oksana Akinshina, która zagrała nastoletnią Estonkę poszukującą miłości i pragnącą wyrwać się z biedy. Jej jedynym przyjacielem jest mały Volodja (Artyom Bogucharsky). Kiedy dziewczyna zwabiona perspektywą lepszego życia wyjeżdża do Szwecji, chłopiec popełnia samobójstwo. Sama Lilja trafia zaś do domu publicznego.
17. Zło (Ondskan) – Mikael Håfström
Zło (2003) to głośny film w reżyserii Mikaela Håfströma. Obraz przedstawia historię nastoletniego chłopca, Eryka (Andreas Wilson), który zostaje wysłany przez matkę i ojczyma do szkoły z internatem. Panujące w placówce zwyczaje bardzo szybko wpędzają Eryka w rolę ofiary przemocy. Film zdobył między innymi nominację do Oscara, a także kilka prestiżowych nagród.
18. Jak w niebie (Så som i himmelen) – Kay Pollak
Jak w niebie (2004) w reżyserii Kaya Pollaka został wyróżniony dwunastoma nominacjami do najważniejszych nagród filmowych. Głównym bohaterem obrazu jest sławny kompozytor, który po latach postanawia wrócić do rodzinnej wioski, gdzie zakłada chór. Początkowo przyjmowany z dużym dystansem mężczyzna za pomocą siły muzyki zaczyna odmieniać życie wielu ludzi. Główną rolę zagrał Michael Nyqvist, ponadto zaś w filmie wystąpili Helen Sjoholm, Ingela Olsson, Lennart Jahkel i Frida Hallgren.
19. Pożegnanie Falkenberg – Jesper Gansladt
Pożegnanie Falkenberg to głośny film z 2006 roku w reżyserii Jespera Gansladta. Piątka przyjaciół mieszka w prowincjonalnym Fakenbergu, marząc o lepszym życiu w większym mieście. Tymczasem egzystencja upływa im na jałowym oczekiwaniu i rozważaniu możliwości. W końcu jeden z nich popełnia samobójstwo.
20. Pozwól mi wejść (Låt den rätte komma in) – Tomas Alfredson
Pozwól mi wejść (2008) Tomasa Alfredsona to szwedzki horror. Film opowiada o przyjaźni małego Oskara i tajemniczej dziewczynki, która sprowadza na miasto tragiczne wydarzenia. W obrazie zagrali między innymi Kare Hedebrant i Lina Leandersson. Pozwól mi wejść zyskał wiele prestiżowych nagród i nominacji.
Udostępnij “Top 20 – filmy szwedzkie” swoim znajomym.
Literatura:
Encyklopedia kina, pod red. T. Lubelskiego, Kraków 2010.
