Gilda Gray – roztańczona Polka w Hollywood

Gilda Gray

Gilda Gray to obok Poli Negri najbardziej znana polska artystka, która odniosła sukces w przedwojennym Hollywood. Amerykanie zawdzięczają jej taniec shimmy będący hitem parkietu lat 20. XX wieku. Ponadto ślady popularności Polki odnajdziemy na przyjęciu u Wielkiego Gatsby’ego, za kulisami filmu Gilda z Ritą Hayworth czy w Hollywoodzkiej Alei Sławy.

Zmyślona tożsamość i amerykański sen – nieznane losy Marianny Michalskiej

Gilda Gray urodziła się 25 października 1895 roku we wsi Rydlewo k. Żnina pod imieniem i nazwiskiem Marianna Michalska. Była córką Maksymiliana Michalskiego i Wandy z domu Kuras, którzy pobrali się rok wcześniej. Co ciekawe, aby podkolorować swój życiorys, na obczyźnie artystka podawała się za o sześć lat młodszą, adoptowaną sierotę z Krakowa, a prawda o jej pochodzeniu została odkryta dopiero w 2020 roku podczas przeglądania zdigitalizowanych archiwaliów na stronie Geneteki przez miłośnika historii, Marka Telera.

W 1903 roku Marianna wraz z rodzicami wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych, aby zrealizować swój american dream. Początkowo państwo Michalscy mieszkali w Bayonne w stanie New Jersey, gdzie na świat przyszła ich druga córka, Josephine (ur. 1904). Następnie rodzina przeniosła się do Milwaukee w Wisconsin.

Gilda Gray – plakat do filmu Aloma of the South Seas

Ponieważ ojciec Marianny marzył o karierze w polityce, zaaranżował małżeństwo przyszłej gwiazdy z Johnem Goreckim – synem pochodzącego z Bydgoszczy, wpływowego członka Socjalistycznej Partii Ameryki, Martina Goreckiego. Marianna i John stanęli na ślubnym kobiercu w 1910 lub 1911 roku, a w 1913 urodził się im chłopiec, Martin. Krótko potem kobieta zaczęła dawać występy wokalno-taneczne w saloonach, aby wesprzeć finansowo swoich bliskich. Prawdopodobnie to właśnie wtedy Polka po raz pierwszy zaprezentowała publiczności taniec shimmy polegający na dynamicznym potrząsaniu klatką piersiową i biodrami, który stał się jednym z symboli “szalonych lat dwudziestych” (ang. The Roaring Twenties).

Narodziny Gildy Gray i „złotej dziewczyny Ziegfelda”

Zachęcona coraz większym aplauzem publiczności Marianna (Mary) Gorecki postanowiła spróbować swoich sił jako artystka wodewilowa w Chicago, gdzie występowała razem z siostrą. Z kolei przy okazji udanych występów dla amerykańskich żołnierzy w Nowym Jorku, poznała popularną aktorkę i piosenkarkę Sophie Tucker, która poradziła Polce przybranie pseudonimu „Gilda Gray” oraz pomogła jej znaleźć zatrudnienie w jednym z nowojorskich teatrów. Kiedy Gray pojawiała się na Brodawayu w musicalu Gaieties of 1919 (1919) otrzymała posadę gwiazdy wieczoru w popularnym klubie nocnym. Jednak jeszcze ważniejszym osiągnięciem Gildy było dołączenie w 1922 roku do The Ziegfeld Follies (1907–1931, 1934–1936) – uznanej serii rewii na Broadwayu wyprodukowanej przez Florenza Ziegfelda. Ogromna popularność Polki oraz jej umiejętność przyciągania tłumów na spektakle sprawiła, że legendarny impresario nazywał ją swoją „złotą dziewczyną”.

Co ciekawe, o charyzmatycznej gwieździe z Rydlewa wspomina Francis Scott Fitzgerald w Wielkim Gatsbym (1925): „Nagle jedna z takich cyganek w opalizującej sukni porywa gdzieś z powietrza kieliszek koktajlu, wychyla go do dna dla kurażu i wywijając rękoma, tańczy solo na opiętej płótnem estradzie. Nagła cisza; dyrygent posłusznie zmienia rytm, a gdy gości obiega wiadomość – nieprawdziwa – że to dublerka Gildy Gray z rewii Ziegfelda, gwar rozmów bucha na nowo. I dopiero teraz zaczyna się zabawa” (przeł. Ariadna Demkowska-Bohdziewicz). Ten niewielki fragment najpopularniejszej amerykańskiej powieści lat 20. XX wieku dowodzi, że Polka była doskonale znana wśród śmietanki towarzyskiej tamtego okresu (nawet jeśli ani ona, ani jej zastępczyni ostatecznie nie pojawiły się na opisywanym przyjęciu).

Gilda Gray, fot. E. Thayer Monroe, “The Tatler” 1922 r.

Robiąc błyskotliwą karierę sceniczną, Gilda występowała równocześnie na wielkim ekranie. Podpisanie kontraktu z Polką wywalczyła wytwórnia Famous Players. Pierwszy zrealizowany ze studiem film gwiazdy – romans przygodowy pod tytułem Aloma of the South Seas (1926) – przyniósł producentom dochód w wysokości aż trzech milionów dolarów w ciągu zaledwie trzech miesięcy od chwili premiery. W sumie artystka zagrała w blisko dziesięciu (niestety dzisiaj już zapomnianych) hollywoodzkich obrazach niemych i dźwiękowych.

Kiedy gasną światła… – schyłek kariery i zakulisowe życie Gildy Gray

W 1923 roku Gilda Gray rozwiodła się z obojętnym wobec niej Johnem Goreckim i wzięła ślub ze swoim menedżerem, Gilem Boagiem. Ich małżeństwo zakończyło się po sześciu latach w atmosferze skandalu – artystka zarzucała mężowi okrutne traktowanie jej. W tym samym roku nastąpił wielki krach na giełdzie. Utraciwszy prawie wszystkie swoje oszczędności, Gilda zaniechała pracy w przemyśle filmowym i powróciła do wodewilu. Kontynuację kariery scenicznej z wcześniejszym powodzeniem uniemożliwiła jej jednak choroba serca. W 1933 roku Polka poślubiła swojego trzeciego i ostatniego męża, którym był wenezuelski dyplomata, Hector Briceño de Saa. Dwa lata później małżonkowie ogłosili separację; rozwiedli się w 1938 roku.

Pomimo iż lata świetności Gildy Gray bezpowrotnie się skończyły, artystka wiedziała jak wykorzystać swoją dawną sławę z pożytkiem dla siebie i dla innych. Podczas II wojny światowej Gilda nie była obojętna na losy swojej okupowanej ojczyzny i organizowała za Oceanem liczne zbiórki charytatywne dla Polaków, a w czasach zimnej wojny ściągnęła do Stanów Zjednoczonych sześciu polskich obywateli, którym zapewniła edukację. Z kolei po tym, jak w 1946 roku na ekrany kin wszedł legendarny film noir Gilda z Ritą Hayworth, Gray pozwała wytwórnię Columbia Pictures pod zarzutem, że fabuła obrazu została oparta na jej życiu bez zapytania o zgodę. Choć scenariusz Gildy był prawdopodobnie całkowicie fikcyjny, studio polubownie zakończyło konflikt, wypłacając artystce sumę, która pozwoliła jej na zakup niemałych rozmiarów rancza w Colorado.

Królowa tańca shimmy zmarła na atak serca 22 grudnia 1959 roku w Los Angeles w drodze do szpitala. Miała 64 lata. Jako jedna z dwóch Polek posiada gwiazdę w Hollywood Walk of Fame. Kiedy wspominamy zagraniczne osiągnięcia Poli Negri, nie zapominajmy o sukcesach Gildy Gray!

Źródła:

Gilda Gray, [w:] Wikipedia, the free encyclopedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Gilda_Gray (data dostępu: 12.12.2020).

Góralczyk Iwona, Gwiazda Hollywood z… Rydlewa pod Żninem. Oto informacje o Mariannie Michalskiej, znanej jako Gilda Gray, https://znin.naszemiasto.pl/gwiazda-hollywood-z-rydlewa-pod-zninem-oto-informacje-o/ar/c1-8038123 (data dostępu: 12.12.2020).

Lowe Denise, An Encyclopedic Dictionary of Women in Early American Films: 1895–1930, Routledge, New York 2004.

Slide Anthony, Silent Players: A Biographical and Autobiographical Study of 100 Silent Film Actors and Actresses, The University Press of Kentucky, Kentucky 2002.