Najlepsze filmy sf – top 20 produkcji
Science fiction jest gatunkiem cieszącym się niesłabnącym powodzeniem wśród widzów. To właśnie w opowieści o przyszłości najwyraźniej odbijają się bowiem nasze współczesne problemy, a język naukowy służy do ich racjonalnego rozwiązywania. Jakie filmy można uznać za najwybitniejsze pozycje sci fi? Oto nasz ranking.
Filmy science fiction to gatunek filmowy, który bardzo łatwo wchodzi z rozmaite korelacje z innymi konwencjami. Mamy tu do czynienia z charakterystycznymi środkami, a więc najczęściej akcja rozgrywa się w przyszłości i koncentruje się wokół postępu w dziedzinie nauki i techniki. Bardzo często chodzi o wyprawy w kosmos, spotkanie z pozaziemską cywilizacja, ale też problemy związane ze skutkami naukowych eksperymentów, jak klonowanie czy regulacja ludzkiej płodności. Sam stosunek do owego postępu może być albo entuzjastyczny albo wręcz przeciwnie – pesymistyczny.
Filmy sf w zależności od poruszanej tematyki mogą więc korzystać z formuły charakterystycznej dla różnych gatunków filmowych, jak np. kino sensacyjne, podróżnicze, przygodowe, akcji, ale też horror czy nawet western. Zwykle bardzo ważną rolę odgrywają tu efekty specjalne i odpowiednia konstrukcja scenerii. Kluczowe zaś pozostaje zmierzenie się z istotnymi zjawiskami współczesności, których nieprzewidywalny rozwój wzbudza lęk przed nieznanym.
Najlepsze filmy science-fiction
1.Gwiezdne wojny (Star Wars)
Gwiezdne wojny George’a Lucasa to cykl filmów, który stał się niemal symbolem gatunku science fiction. Seria licząca obecnie dziewięć części, wciąż jest kontynuowana i przyciąga do kin rzesze wiernych fanów oraz wyznawców Jedi. Być może nie wszystkie „odcinki” sagi są równe pod względem artystycznym, ale z pewnością każdy fan Gwiezdnych wojen zna każdą z nich.
Układając je achronologicznie pod względem daty powstania, są to Gwiezdne wojny część I: Mroczne widmo (1999), część II: Wojny klonów (2002), część III: Zemsta Sithów (2005), część IV: Nowa nadzieja (1977), część V: Imperium kontratakuje, część VI: Powrót Jedi, część VII: Przebudzenie Mocy (2015), część VIII Ostatni Jedi, część IX Skywalker. Odrodzenie. Fabuła każdego z filmów cyklu Gwiezdnych wojen rozgrywa się w bliżej nieokreślonej odległej Galaktyce i opiera się na walce pomiędzy rycerzami Jedi oraz Ciemną Stroną Mocy. W kolejnych częściach wystąpiła cała plejada gwiazd, jak np. Mark Hamill jako Luke Skywalker, Harrison Ford jako Han Solo czy Carrie Fisher jako księżniczka Leia Organa.
2. 2001: Odyseja kosmiczna (2001: A Space Odyssey)
2001: Odyseja kosmiczna (1968) Stanleya Kubricka to niewątpliwie dzieło należące do klasyki kina science fiction. Reżyser ukazał dzieje ludzkości w trzech epizodach, których akcja rozgrywa się w różnych planach czasowych: w okresie prehistorycznym, epoce lotów na Księżyc oraz w bliżej nieokreślonym czasie podróży międzyplanetarnych na Jowisza. W rolach głównych wystąpili Douglas Rain, Keir Dullea i William Sylvester.
Kubrick, pokazując historię ludzkości od czasów małp człekokształtnych, stawia uniwersalne pytania o pochodzenie człowieka, sens jego egzystencji i kierunek rozwoju. Nauka odkrywa tu perspektywę metafizyczną, a człowiek jawi się jako istota, która niezależnie od rozległości swojej wiedzy i osiągnięć, nie potrafi rozwikłać zagadki swojego jednostkowego i zbiorowego powołania.
3. Łowca androidów (Blade Runner)
Łowca androidów (1982) Ridleya Scotta to również klasyka filmów sci fi. Historia Ricka Deckarda (Harrison Ford), człowieka zajmującego się tłumieniem buntu robotów o ludzkiej powierzchowności jest opowieścią o próbie kontaktu człowieka z maszyną. Android stanowi dzieło ludzkich rąk, ale jednocześnie zyskuje swoistą świadomość i samodzielność, co czyni go autonomicznym podmiotem, niemal osobą. Jak rozwiązać zatem ów dylemat? Czy człowiek potrafi poradzić sobie z konsekwencjami wynalezienia sztucznej inteligencji? Oto pytania, które stawia film Łowca androidów. Warto pamiętać, że film Ridleya Scotta powstał na podstawie powieści Philipa K. Dicka Blade Runner. Czy androidy marzą o elektrycznych owcach?
4. Terminator (The Terminator)
Seria filmów Terminator w reżyserii Jamesa Camerona to również wybitna pozycja kina sci fi. Pierwsza część powstała w 1984 roku, kolejne zaś – Terminator 2. Dzień sądu w 1991 roku, Terminator 3. Bunt maszyn w 2003 roku, Terminator: Ocalenie w 2009 roku, Terminator: Genisys w 2015 roku oraz Terminator: Mroczne przeznaczenie w 2019. W filmie otwierającym cykl w roli głównej wystąpił Arnold Schwarzenegger, Sarah Connor zagrała zaś Linda Hamilton. Dzieło to, podobnie jak Łowca androidów, porusza temat relacji człowieka i maszyny (w tym wypadku służącej do zabijania).
W każdej części filmu (poza pierwszą) powtarza się symboliczna scena, w której Terminator wyciąga rękę do człowieka ze słowami: „Come with me”. Można tu widzieć nawiązanie do słynnego fresku Michała Anioła z Kaplicy Sykstyńskiej, na którym Stwórca i stworzenie podają sobie dłonie. Samą postać terminatora-mężczyzny można zaś interpretować jako nową wersję męskości – doskonale zaprogramowaną, silną, niezniszczalną i pozbawioną uczuć. W tym kontekście szczególnie interesujący wydaje się fakt, że w III części cyklu terminator przybiera postać kobiety.
5. Matrix (The Matrix)
Matrix, cykl filmów wówczas braci Wachowskich (obecnie sióstr) to film, którego nie może zabraknąć w rankingu najlepszych pozycji sf. Pierwsza część powstała w 1999 roku. W rolach głównych wystąpili Keanu Reeves jako Neo, Laurence Fishburne jako Morfeusz oraz Carrie-Anne Moss jako Trinity. Pomysł fabularny filmu przypomina powieści Stanisława Lema (np. Kongres futurologiczny), polega on bowiem na uświadomieniu sobie przez głównego bohatera, że rzeczywistość, w jakiej żyje, nie jest prawdziwa, ale stanowi złudzenie, będące efektem podłączenia jego umysłu do Matrixu. Oprócz sensacyjnej fabuły film prowokuje do zadawania odwiecznych filozoficznych pytań o granice ludzkiego poznania świata.
6. Bliskie spotkania III stopnia (Close Encounters of the Third Kind)
Bliskie spotkania III stopnia z 1977 roku Stevena Spielberga to film sf, który opowiada o ludzkim kontakcie z pozaziemską cywilizacją, a więc temacie niejako z zasady należącym do kina sci fi. Obcy przed swoim przybyciem na ziemię nawiązują telepatyczny kontakt z wybrańcami: kierowcą ciężarówki Roy (Richard Dreyfuss), matką zaginionego chłopca (Melinda Dillon) oraz naukowiec badający przypadki UFO – Lacombe (Francois Truffaut).
7. Wodny świat (Waterworld)
Wodny świat (1995) w reżyserii Kevina Costnera i Kevina Reynoldsa to film sci fi z dobrą fabułą i obsadą aktorską. Jesteśmy tu świadkami nieco katastroficznego scenariusza przyszłości, w którym cały ziemski glob w wyniku stopienia lodowców zamienia się w ocean. W tych ekstremalnych warunkach człowiek jak zwykle ujawnia swoje najgorsze oblicze i bezlitośnie walczy z innymi o jak najlepsze warunki bytowania. Oprócz Kevina Costnera w filmie wystąpili między innymi Dennis Hopper i Jeanne Tripplehorn.
8. Interstellar
Interstellar (2014) – film sf Christophera Nolana – to jak wszystkie dzieła tego twórcy obraz wyjątkowy i zaplanowany w każdym szczególe. Fabuła koncentruje się wokół poszukiwania w kosmosie nowego miejsca dla ludzkości z powodu pogarszającego się klimatu na Ziemi. Starannie wyselekcjonowana grupa śmiałków wyrusza zatem w międzygwiezdną podróż, by uratować mieszkańców trzeciej planety od słońca. W rolach głównych zagrali Matthew McConaughey i Jessica Chastain. Interstellar wykorzystuje wiele interesujących teorii z zakresu fizyki i filozofii, prowokując do zadawania podstawowych pytań – skąd się wzięliśmy i dokąd zmierzamy?
9. Gattaca – szok przyszłości
Gattaca (1997) Andrew Niccola to film sf przedstawiający antyutopijną wizję społeczeństwa przyszłości, urządzonego na zasadach eugenicznych. O pozycji społecznej jednostki decyduje bowiem konkretny zestaw genów – promuje się ludzi poczętych nie drogą naturalną, ale w wyniku zaplanowanej mutacji materiałów DNA. Główny bohater Vincent Freeman (Ethan Hawke) potrafi jednak oszukać system i dostać się do elitarnego grona pomimo, że narodził się po prostu z miłości swoich rodziców. Gattaca to film, który interesująco problematyzuje kwestie związane ze współczesną prokreacją, jak np. oddzielenie seksu od rozrodczości czy zapłodnienie pozaustrojowe.
10. Avatar
Avatar (2009) Jamesa Camerona to film science fiction, którego nie mogło zabraknąć w naszym rankingu chociażby ze względu na jego przełomowe znaczenie w technologii kinowej – pierwszy obraz zrealizowany w 3D. W życie planety Pandora zamieszkiwanej przez społeczność nieco odmienną od ludzi zostaje wprowadzony sparaliżowany komandos Jake (Sam Worthington). Dzięki skomplikowanej technologii mężczyzna przybiera postać Avatara i udaje mu się zyskać zaufanie mieszkańców Pandory. Los planety jest jednak zagrożony. Avatar Camerona to jedna z opowieści o świecie alternatywnym, którym często może się stać rzeczywistość wirtualna.
W 2023 roku do kin wszedł sequel wielkiego przeboju Jamesa Camerona, zatytułowany “Avatar: Istota wody”. To spektakularne dzieło, które urzeka wspaniałymi ujęciami wodnych krajobrazów i udowadnia, że chodzenie do kina w dobie platform VOD wciąż ma sens. Widz podczas długiego seansu może się zrelaksować i niemal namacalnie poczuć się jak hipnotyzujący mieszkaniec alternatywnego świata wykreowanego przez twórców.
11. Metropolis (1927)
To jeden z kultowych filmów Fritza Langa, który przeszedł do historii kina nie tyle ze względu na to, o czym opowiada, ile w jaki sposób to robi. Produkcji od samego początku przyświecał cel przyćmienia Hollywood scenograficznym rozmachem. I to się rzeczywiście udało. Metropolis to wizja społeczeństwa przyszłości, w którym nastąpił skrajny podział na klasę panującą, osiedloną we wspaniałych gmachach gigantycznego miasta i niewolniczą klasę pracującą. Przedstawiciele tej drugiej mieszkają w ponurej podziemnej metropolii. Syn sprawującego władzę tyrana, Freder, zakochuje się w pięknej Marii z ludu. Tymczasem jego ojciec ma zamiar rozpętać rewolucję przy pomocy demonicznego robota, któremu nadaje powierzchowność ukochanej Fredera.
Metropolis to wizualne arcydzieło, do dziś urzekające obrazem futurystycznego miasta i jego dwojakiego oblicza: gigantycznego molocha na powierzchni i ekspresjonistycznego pejzażu podziemi. Mamy tu do czynienia z mistrzowskim operowaniem światłem, nadającym całości niemal muzyczny rytm. Do historii przeszły sceny masowe, w których tłum przypomina ruchome bryły geometryczne, oddające społeczny mechanicyzm. Warto wspomnieć, że w 1984 roku Giorgio Moroder dokonał skróconej rekonstrukcji oryginału z wgraną rockową muzyką, co wzbudziło ogromne zainteresowanie publiczności i przyczyniło się do renesansu starego kina.
12. Dzień, w którym zatrzymała się Ziemia (The Day the Earth Stood Still), 1951
Film Roberta Wise należy do klasyki kina science fiction, a jego przesłaniem jest ostrzeżenie przed negatywnymi skutkami postępu nauki i techniki. Trzeba pamiętać, że obraz powstał w określonym kontekście politycznym: w czasach zimnej wojny. Pewnego dnia na Ziemię przybywa mieszkaniec obcej planety o imieniu Klaatu (Michael Reenie) i jego robot. Jak się wkrótce okazuje, Obcy ma do wypełnienia bardzo ważną misję, która może uratować przyszłość naszego globu. Czy ludzie posłuchają jednak rady Klaatu?
Obraz Roberta Wise był nominowany do Złotego Globu, a także trzykrotnie został odznaczony nagrodą Amerykańskiego Instytutu Filmowego. Utwór Dzień, w którym zatrzymała się Ziemia doceniono jako reprezentanta klasycznych gatunków filmowych, inspirujący film wszech czasów, a także amerykański thriller. Wspaniałą muzykę do filmu skomponował Bernard Herrmann.
13. Obcy: 8 pasażer Nostromo (Alien), 1979
Kultowy film Ridleya Scotta z 1979 roku to połączenie kina science fiction i horroru. Statek kosmiczny Nostromo podczas międzygwiezdnej podróży odbiera tajemnicze wezwanie pomocy – S.O. S. Ekipa wybudzona z hibernacji postanawia wylądować na planetoidzie i zbadać sytuację. Na miejscu na jednego z członków załogi, Kane’a, rzuca się niezidentyfikowana istota…
Nagrodzony Oscarem za najlepsze efekty specjalne Obcy zapoczątkował całą serię filmów. Dzieło wraz z Blade Runnerem należą do tzw. nurtu „dark future”, w którym najważniejszą kwestią staje się pesymistyczna przyszłość człowieczeństwa i rodzące problemy moralne coraz bardziej ścisłe związki ludzkości z technologią. Świetną kreację silnej, odważnej bohaterki w kolejnych częściach stworzyła Sigourney Weaver.
14. Igrzyska śmierci (The Hunger Games) 2012
Igrzyska śmierci w reżyserii Gary’ego Rossa otwierają głośną ekranizację trylogii Suzanne Collins. Akcja filmu rozgrywa się w totalitarnym państwie Panem, gdzie co roku organizowane są przerażające Głodowe Igrzyska. Polegają one na walce na śmierć i życie młodych przedstawicieli 12 Dystryktów. Zwycięzca krwawego turnieju zostaje częścią zamożnego świata elity. Gdy w losowaniu uczestników Dwunastego Dystryktu zostaje wytypowana Kathleen, jej starsza siostra Katniss decyduje się zastąpić dziewczynkę. W głównej roli wspaniale zaprezentowała się Jennifer Lawrence.
Film stanowi wizję ponurej antyutopii – przyszłościowego świata, w którym panują okrutne i pozbawione ludzkiego wymiaru prawa. Większość społeczeństwa żyje w uwłaczających warunkach i cierpi głód, podczas gdy uprzywilejowana elita pławi się w luksusie. Wszelka kultura i sztuka zostają unicestwione, a ich miejsce zajmuje agresywna popkultura, której kwintesencję stanowią krwiożercze telewizyjne programy żywiące się najbardziej prymitywnymi instynktami. Masowa rozrywka ma za zadanie przykryć prawdziwe oblicze totalitarnej władzy.
15. 12 małp (Twelve Monkeys), 1995
Film science fiction Terry’ego Gilliana to nagrodzona Złotym Globem (dla najlepszego aktora drugoplanowego aktora Brada Pitta) opowieść o więźniu, który otrzymuje bardzo nietypową, ale doniosłą misję do wykonania. James Cole (w tej roli Bruce Willis) zostaje mianowicie wysłany w przeszłość, by zapobiec wybuchowi pandemii. Przez pomyłkę zamiast do 1996 roku trafia do czasoprzestrzeni o sześć lat wcześniejszej. Szybko zostaje oceniony jako jednostka aspołeczna i szalona, a następnie trafia do szpitala psychiatrycznego, gdzie poznaje syna znanego naukowca. Za sześć lat to właśnie Jefrey (Brad Pitt) stanie na czele Armii 12 Małp, która rozprzestrzeni wirusa.
12 małp przynosi porażający obraz postapokaliptycznego świata niemal wyludnionego przez nieznaną zarazę. Nieliczni ocaleni muszą egzystować w strasznych warunkach pod ziemią, ponieważ na powierzchni wciąż znajdują się zabójcze cząstki śmiercionośnego wirusa. Pomysł zrodził się z inspiracji krótkometrażowym filmem Filar Chrisa Makera i do dziś pozostaje niezwykle świeży, zwłaszcza w kontekście pandemii Covid 19.
16. Mad Max: Na drodze gniewu (2015)
Film Georga Millera Mad Max z 2015 roku zdobył aż sześć statuetek Oscara w istotnych dla kina science-fiction kategoriach. Obraz doceniono na przykład za charakteryzację, scenografię czy kostiumy. Świat ulega zniszczeniu na skutek wojny nuklearnej. Powierzchnia Ziemi staje się skalisto-piaszczystą pustynią, w której brakuje wody i podstawowych warunków do życia. Z osady rządzonej przez szalonego tyrana ucieka Imperatorka Furiosa, która porywa ze sobą cały harem żon władcy. Do uciekinierek przyłącza się samotnie przemierzający pustkowia Mad Max.
W rolach głównych wystąpili Tom Hardy i Charlize Theron. Aktorka zdecydowanie zdominowała film niesamowitą kreacją i charyzmą. Już sama powierzchowność zjawiskowej Charlize w roli jednorękiej mścicielki z łysą głową magnetyzuje widza. Ponadto wątek kobiecy wyraźnie nadaje całości akcenty feministyczne i stanowi przeczucie rysującego się na horyzoncie dziejów kolejnego etapu emancypacji kobiet.
17. Marsjanin (The Martian), 2015
Marsjanin z 2015 roku to kolejne dzieło, które udowadnia geniusz Ridleya Scotta jako twórcy filmów science-fiction. Obraz powstał na podstawie powieści Andy’ego Weira. Ekspedycja badawcza na Marsie musi się szybko ewakuować z powodu burzy piaskowej. Jeden z członków załogi ogłuszony w trakcie zawieruchy nie zdąża na statek i gdy po jakimś czasie odzyskuje przytomność, uświadamia sobie, że został zupełnie sam ze skromnymi zapasami. Udaje mu się jednak nawiązać kontakt z ekipą. Mężczyzna ma nadzieję, że przetrwa i wróci na Ziemię…
Główną rolę w filmie zagrał Matt Damon, który stworzył ciekawy portret Robinsona Cruzoe przyszłości. Wiedza i pomysłowość mężczyzny pomagają mu urządzić życie na Czerwonej Planecie. Kluczem do przetrwania okazują się jednak nadzieja i wiara, że wbrew naukowym wyliczeniom niemożliwe może się wydarzyć. Człowiek zabiera zatem swoje ludzkie cechy i wartości nawet na obcą planetę.
18. Grawitacja (Gravity), 2013
Alfonso Cuaron w swoim głośnym filmie ostatnich lat przedstawił interesującą historię science fiction o dwóch astronautach badających tajemnice kosmosu. Gdy dochodzi do katastrofy na stacji, Ryan (Sandra Bullock) i Matt (George Clooney) próbują znaleźć metodę bezpiecznego powrotu na Ziemię. Sytuacja coraz bardziej się jednak komplikuje.
Grawitacja została nagrodzona siedmioma Oscarami, w tym za najlepsze efekty specjalne. Film oprócz trzymającej w napięciu akcji posiada również głębsze przesłanie. Pobyt w przestrzeni kosmicznej pozwala bohaterom nabrać niepowtarzalnej perspektywy dystansu – do własnej planety i pozostawionych na niej problemów. Jednocześnie tytułowa grawitacja nabiera znaczeń metaforycznych – staje się bowiem naturalną energią, która mimo najtrudniejszych doświadczeń wciąż przyciąga człowieka w stronę Ziemi.
19. Piąty element (The Fifth Element), 1997
Luc Besson w Piątym Elemencie przedstawił futurystyczną wizję Nowego Jorku. Akcja rozgrywa się w amerykańskiej metropolii w 2263 roku. Jest to czas, gdy Ziemi zagraża śmiertelne niebezpieczeństwo ze strony absolutnego Zła, które zyskuje władzę raz na 5000 lat. Mieszkańcy naszej planety mają swoich obrońców – Mondoshawanów – lud z innej galaktyki.
Niestety ich statek kosmiczny zostaje zestrzelony, jednak naukowcom ze znalezionych szczątków organicznych udaje się odtworzyć osobę z załogi, niejaką Leeloo (Milla Jovovich). Dziewczyna ucieka z laboratorium i wskakuje prosto do taksówki byłego komandosa, Korbena Dallasa (Bruce Willis). Wkrótce wspólnie wyruszą na poszukiwanie „piątego elementu” układanki, która może ocalić świat przed zagładą. Film Luca Bessona został nagrodzony za efekty specjalne statuetką BAFTA.
20. Kontakt (Contact), 1997
Kontakt Roberta Zemeckisa to bardzo interesujący film sf opowiadający o spotkaniu człowieka z pozaziemską cywilizacją. Obraz powstał na podstawie powieści Carla Sagana. Główną rolę zagrała Judy Foster, która wcieliła się w Ellie Arroway, badającą istnienie inteligentnych form życia w kosmosie. Pewnego dnia kobieta odbiera tajemniczy sygnał z gwiazdy Wega. Okazuje się, że przekazuje on instrukcję budowy jednoosobowego statku służącego do odbywania podróży międzygalaktycznych. Ellie chce polecieć w tę niebezpieczną misję.
Film Zemeckisa z 1997 roku to przede wszystkim opowieść o zderzeniu skrajnie różnych wizji świata i człowieka. Główna bohaterka jest bowiem agnostyczką, jednak doświadczenie, z którym przyjdzie jej się zmierzyć, poważnie naruszy dotychczasowe poglądy bohaterki. Na nowo zmusi do zadania sobie pytań o przeznaczenie, Boga czy pośmiertną egzystencję.
