Top 20 – filmy japońskie
Kinematografia japońska to obok amerykańskiej i indyjskiej najprężniej rozwijająca się produkcja filmowa na świecie. Ta silna pozycja utrzymuje się już od lat 20. XX wieku, a wśród wybitnych dzieł Kraju Kwitnącej Wiśni znajduje się mnóstwo arcydzieł.
Seanse pierwszych filmów japońskich były widowiskami nawiązującymi do rodzimego teatru i prowadził je wyedukowany komentator nazywany „benshim”. W latach 20. XX wieku kino to zaczęło się gwałtownie rozwijać, dzięki twórcom, którzy zdobyli doświadczenie w USA, a następnie wykorzystywali je w kraju Kwitnącej Wiśni. Byli to zwłaszcza reżyser Kisaburo Kurihana i operator Henry Kotani.
Pierwszą wytwórnią było przedsiębiorstwo Nikkatsu, natomiast najważniejszym ośrodkiem japońskiego filmu stała się tokijska Shochiku. Wiodącym gatunkiem filmowym w niemej epoce kina były wielkie widowiska historyczne, czyli „jidai-geki”. Do mistrzów tego okresu należeli między innymi Yasujiro Ozu, Kenji Mizoguchi czy Teinousuke Kinugasa.
Przełom dźwiękowy nastąpił w filmie japońskim stosunkowo późno, gdyż ze względu na protesty benshich na masową skalę obrazy udźwiękowione zaczęto produkować dopiero w drugiej połowie lat 30. Pojawiła się również wówczas cenzura polityczna, która znacząco wpłynęła na tematykę utworów. Po II wojnie światowej niekwestionowanym mistrzem japońskiego kina został Akira Kurosawa, którego odkrywczy Rashomon należy do najważniejszych dzieł w historii X Muzy. Międzynarodową popularność zdobyły również filmy samurajskie, cykl science-fiction o Godzilli, a także pacyfistyczne dramaty Kon Ichikawy.
Lata 60. w kinie japońskim upłynęły pod znakiem Nowej Fali sygnowanej nazwiskami takich twórców, jak Nagisa Oshima czy Hiroshi Teshigahara. Rozwój telewizji przyczynił się zaś w Japonii do kryzysu kina, a międzynarodowe sukcesy przywróciły dopiero dzieła Shohei Imamury, a potem popularne filmy anime, z powodzeniem rozwijające się do dzisiaj. Ponadto ważną gałęzią produkcji filmowej są japońskie filmy sensacyjne (zwłaszcza w odmianie autorstwa Takeshi Kitano), horrory, a także artystyczne kino niezależne.
Najlepsze filmy japońskie
1. Rozdroże (Jujiro, 1928) – Teinosuke Kinugasa
Rozdroże z 1928 roku w reżyserii Teinosuke Kinugasy było pierwszym wielkim międzynarodowym sukcesem japońskiego kina. Film opowiada o dziewczynie, która, by ratować życie i zdrowie poturbowanego brata, decyduje się zostać prostytutką. Dzieło Kinugasy urzeka walorami wizualnymi i realiami egzotycznej dla europejskiego widza rzeczywistości.
2. Opowieść o trzcinie na wietrze (Ukikusa monogatari, 1934)– Yasujiro Ozu
Opowieść o trzcinie na wietrze to nieme arcydzieło Yasujiro Ozu, które zapoczątkowało jego cykl obrazów o Kihachim. Główną kreację stworzył Sakamoto, zagrał on właściciela wędrownego teatru, który przybywa do małego japońskiego miasteczka, by dać przedstawienie. Mężczyzna ma jednak ukryty cel – chce poznać swojego dorosłego już syna, owoc młodzieńczej miłości.
3. Ziemia (Tsuchi, 1939) – Tomu Uchida
Ziemia z 1939 roku to film w reżyserii Tomu Uchidy. Dzieło będące wnikliwym portretem japońskiej prowincji stanowiło dokonanie opozycyjne w stosunku do kina głównego nurtu tamtych czasów. Koniec lat 30. XX wieku został bowiem w Japonii zdominowany przez postawy nacjonalistyczne i militarne. Tymczasem Ziemia Uchidy jest opowieścią o tradycyjnych wartościach, nade wszystko zaś o relacjach rodzinnych i związku człowieka z naturą.
4. Rashomon (Rashômon, 1950) – Akira Kurosawa
Rashomon to arcydzieło w reżyserii Akiry Korosawy. Akcja filmu rozgrywa się w czasach średniowiecznych. Dzieło opowiada o zabójstwie majętnego samuraja i gwałcie na jego żonie, przy czym uczestnicy i swiadkowie napadu przedstawiają wzajemnie wykluczające się wersje wydarzeń. Rashomon został między innymi nagrodzony na Festiwalu Filmowym w Wenecji.
5. Samuraj (Miyamoto Musashi, 1954) – Hiroshi Inagaki
Samuraj z 1954 roku w reżyserii Hiroshi Inagakiego to kolejny głośny japoński film. Dzieło reprezentuje epikę samurajską, opowiada o dziejach Takezo, dzielnego wojownika, który musi stawić czoła niesprawiedliwości. W roli głównej wystąpił Toshiro Mifune. Film został wyróżniony Nagrodą Specjalną Amerykańskiej Akademii Filmowej.
6. Wrota piekieł (Jigokumon, 1953) – Teinosuke Kinugasa
Wrota piekieł z 1953 roku Kinugasy również należy do nurtu samurajskiego. Nagrodzony dwoma Oscarami i wyróżnieniem w Cannes dramat przedstawia historię miłości wojownika Morito do zamężnej Kesy. Namiętność samuraja doprowadza do tragicznego finału. W rolach głównych wystąpili Kazuo Hasegawa i Machiko Kyo.
7. Siedmiu samurajów (Shichinin no samurai, 1954) – Akira Kurosawa
Siedmiu samurajów to głośny film Akiry Kurosawy utrzymany w stylistyce jidai-geki, czyli eposu historycznego. Historia rozgrywa się w XVI wieku: pewna japońska wioska jest nieustannie napadana przez złoczyńców. Mieszkańcy wynajmują więc do obrony siedmiu przedstawicieli podupadającej klasy roninów (samurajów). Film został nagrodzony w Wenecji, a także uzyskał nominacje do Oscara i BAFT-y.
8. Tron we krwi (Kumonosu jô, 1957) – Akira Kurosawa
Tron we krwi to jedno z największych filmowych osiągnięć Kurosawy. Dzieło stanowi japońską wersję Makbeta Williama Szekspira. Głównym bohaterem filmu jest wojownik, który pod wpływem wybujałych ambicji żony zdobywa kolejne godności przy pomocy zbrodni. W rolach głównych wystąpili Toshiro Mifune, Isuzu Yamada, Minoru Chiaki i Akira Kubo.
9. Godzilla: król potworów (Gojira, 1954) – Ishira Honda
Godzilla Ihira Hondy z 1954 roku to pierwsza z licznych wersji fantastycznych historii o olbrzymim monstrum – czyli tytułowej Godzilli. Prehistoryczny potwór ożywiony na skutek wybuchu bomby atomowej niszczy japońskie wioski i miasta, aż w końcu dociera do Tokio, gdzie muszą mu stawić czoło wszystkie siły kraju.
10. Tokijska opowieść (Tokyo monogatari, 1953) – Yasujiro Ozu
Tokijska opowieść w reżyserii Yasujiro Ozu to wzruszający film o rodzinnych relacjach. Oto starsze małżeństwo postanawia odwiedzić swoje dorosłe dzieci mieszkające w Tokio. Żadne z rodzeństwa nie ma jednak czasu dla rodziców. Co więcej, gdy matka umiera, ojciec zostaje pozostawiony samemu sobie. Jedną ze swoich najlepszych kreacji stworzyła w filmie Setsuko Hara.
11. Dzieci Hiroszimy (Gembaku no ko, 1952) – Kaneto Schindo
Dzieci Hiroszimy Kaneto Schindo to japoński dramat, którego akcja rozgrywa się kilka lat po zrzuceniu bomby atomowej na Hiroszimę. Dzieło ukazuje tragiczne konsekwencje ataku nuklearnego z perspektywy życia zwykłych ludzi. Film Schindo uzyskał nominację do Złotej Palmy w Cannes.
12. Zarządca Sansho (Sanshô dayû, 1954) – Kenji Mizoguchi
Zarządca Sansho to film w reżyserii Kenji Mizoguchi z 1954 roku. Dzieło przedstawia średniowieczną historię tytułowego zarządcy dużego majątku, który za swoją dobroć wobec poddanych płaci bardzo wysoką cenę. Zostaje bowiem zesłany w odległe strony i rozdzielony z rodziną. Film nagrodzono Srebrnym Lwem w Wenecji.
13. Harfa birmańska (Biruma no Tategoto, 1956) – Kon Ichikawa
Harfa birmańska to z kolei sztandarowe dzieło Kon Ichikawy. Głęboko pacyfistyczny w przesłaniu film został zainspirowany między innymi filozofią buddyjską. Głównym bohaterem opowieści jest weteran wojenny-harfista, który zajmuje się grzebaniem poległych żołnierzy. Wojna całkowicie zmienia osobowość mężczyzny i skłania go do duchowych rozmyślań.
14. Harakiri (Seppuku, 1962) – Masaki Kobayashi
Harakiri z 1962 roku w reżyserii Masaki Kobayashiego to film opowiadający o japońskiej tradycji rytualnego samobójstwa. Pokazuje historię przedstawiciela upadającej klasy samurajów – roninów, który w domu jednego z możnych rodów pragnie popełnić seppuku. Przed śmiercią wyjawia zaś powody swojego czynu.
15. Zemsta Yukinojo (Yukinojô henge, 1963) – Kon Ichikawa
Zemsta Yukinojo Kon Ichikawy to kolejne głośne dzieło prezentujące japoński kodeks etyczny. Głównym bohaterem filmu jest aktor teatru kabuki, który chce się zemścić na zabójcach swoich rodziców.
16. Imperium zmysłów (Ai no korīda, 1976) – Nagisa Oshima
Imperium zmysłów Naisy Oshimy to głośny film, powstały na kanwie prawdziwych wydarzeń. Akcja obrazu rozgrywa się w latach 30. XX wieku. Film opowiada o romansie zamożnego starszego mężczyzny z młodą służącą. Kobieta w miłosnym szale zabija kochanka i pozbawia go męskości. W rolach głównych wystąpili Tatsuya Fuji i Eiko Matsuda.
17. Spirited Away: W krainie bogów (Sen to Chihiro no Kamikakushi, 2001) – Hayao Miyazaki
Spirited Away: W krainie bogów to słynna oscarowa japońska anime. Obraz wyreżyserował Hayao Miyazaki. Animowany film opowiada o małej, odważnej dziewczynce o imieniu Chihiro, która musi ocalić swoich rodziców przed czarami złej wiedźmy Yubaby. Film zdobył wiele prestiżowych międzynarodowych nagród.
18. Ruchomy zamek Hauru (Hauru no ugoku shiro, 2004) – Hayao Miyazaki
Ruchomy zamek Hauru to kolejne dzieło Miyazakiego, docenione przez krytykę i widzów na całym świecie. Historia małej Sophie, która na skutek złego uroku zostaje zamieniona w staruszkę i zamknięta w tajemniczym zamku, podbiła serca publiczności. Film stanowi przykład ogromnego powodzenia gatunku japońskiej anime.
19. Zatoichi, 2003 – Takeshi Kitano
Zatoichi to głośny obraz Takeshi Kitano, niezwykle popularnego na świecie japońskiego reżysera słynącego z produkcji filmów gangsterskich. Akcja Zatoichi rozgrywa się natomiast w XIX wieku, a głównym bohaterem jest niewidomy masażysta, który musi stawić czoła bandytom prześladującym małą społeczność.
20. Pożegnania (Okuribito, 2008) – Yojiro Takita
Pożegnania Yoiro Takity to wielki sukces kina japońskiego. Film jest poruszającą historią wiolonczelisty, który po utracie pracy zostaje zmuszony do przeniesienia się na prowincję i zatrudnienia w zakładzie pogrzebowym. Dzieło Takity zdobyło Nagrodę Akademii Filmowej w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny. W rolach głównych wystąpili Masahiro Motoki, Tsutomu Yamazaki i Ryoko Hirosue.
Udostępnij “Top 20 – filmy japońskie” swoim znajomym.
Literatura:
Encyklopedia kina, pod red. T. Lubelskiego, Kraków 2010.
