Top 25 – filmy biograficzne
Filmy biograficzne to taki rodzaj kina fabularnego, który opowiada o życiu jakiejś sławnej lub wybitnej postaci. Ich bohaterami są zatem pisarze, malarze, naukowcy czy politycy. Historia może tu przybierać zróżnicowaną formę: może mianowicie przedstawiać całą biografię lub koncentrować się na jej wybranym fragmencie. Istotną cechą tego gatunku jest połączenie dwóch wątków dotyczących postaci: ukazuje się zarówno jej działalność publiczną, jak i życie prywatne. Bardzo często obecny jest również wątek miłosny.
Filmy biograficzne mogą wiernie oddawać prawdziwe wydarzenia lub jedynie inspirować się życiem danej postaci. W jednym i drugim wypadku kino to skupia się na jakimś znaczącym etapie historii, jej niezwykłym, wzruszającym lub szokującym przebiegu. Ze względu na specyfikę tego gatunku w centrum fabuły znajduje się konkretna postać, dlatego większość ciężaru powodzenia filmu bierze na siebie odtwórca głównej roli. Dzięki temu kino biograficzne daje aktorom duże możliwości do popisu.
W obrębie filmu biograficznego kolejną istotną sprawą jest odpowiednia charakteryzacja postaci. Upodobnienie aktora do pierwowzoru to prawdziwe wyzwanie. Efekty owej pracy często zaś przerastają najśmielsze oczekiwania i odtwórcy głównych ról niejednokrotnie stanowią idealną kopię swojego bohatera. A które filmy biograficzne warto zobaczyć? Te, które bawią, wzruszają i wzbudzają niekłamany podziw. Oto nasz ranking.
Najlepsze filmy biograficzne
1. Pasteur (The Story of Louis Pasteur, 1936) – William Dieterle
Pasteur to fascynująca biografia jednego z najbardziej wpływowych naukowców XIX wieku. Odkrycia francuskiego uczonego, a zwłaszcza opracowanie szczepionki przeciwko wściekliźnie, to jedne z najważniejszych osiągnięć współczesnej medycyny. Film prezentuje niezwykle interesującą sylwetkę słynnego mikrobiologa – zarówno jako człowieka nauki, jak i osobowość. Główną rolę w filmie zagrał Paul Muni. Dzieło zostało nagrodzone trzema Oscarami za: najlepszego aktora pierwszoplanowego, najlepszy scenariusz oraz najlepsze materiały oryginalne do scenariusza.
2. Życie Zoli (The Life of Emile Zola, 1937) – William Dieterle
Rok po filmie Pasteur William Dieterle nakręcił kolejną filmową biografię, tym razem biorąc na warsztat postać Emila Zoli, wielkiego pisarza naturalistycznego. W głównego bohatera wcielił się po raz kolejny Paul Muni. Film przedstawia interesującą sylwetkę literata, jego drogę do sławy, przyjaźń z Paulem Cezzanem oraz udział w głośnym procesie Dreyfusa. Również to dzieło Dieterlego zdobyło trzy Oscary, w tym dla najlepszego filmu.
3. Isadora (1968) – Karel Reisz
Isadora to nagrodzony Złotą Palmą w Cannes film opowiadający o życiu legendarnej tancerki, Isadory Duncan. Artystka słynęła z niezależności i bezkompromisowego zachowania, a na scenie wylansowała zupełnie nowy rodzaj zmysłowego tańca. Jej burzliwe życie osobiste obfitowało w liczne romanse, ale też tragiczne wydarzenia, które odbiły dramatyczne piętno na jej psychice. Rolę Isadory zagrała Vanessa Redgrave.
4. Mahler (1976) – Ken Russell
Mahler to film biograficzny opowiadający o słynnym kompozytorze – Gustavie Mahlerze. Ramę czasową historii stanowi schyłek życia artysty, kiedy schorowany i skonfliktowany z żoną Almą, wspomina najważniejsze chwile swojego życia. Kompozytor wraca myślami do wydarzeń z dzieciństwa, ale też początków kariery i małżeństwa z Almą. Przed oczami artysty stają najbardziej traumatyczne wątki jego biografii. Główną rolę w filmie zagrał Robert Powell, w żonę Mahlera wcieliła się zaś Georgina Hale, której kreacja została wyróżniona Nagrodą BAFTA.
5. Czerwoni (Reds, 1981) – Warren Betty
Reds to głośny film Warrena Betty prezentujący życie Johna Reeda, amerykańskiego dziennikarza o lewicowych poglądach, który zapałał miłością do rewolucji październikowej i pragnął przełożyć jej idee na grunt USA. Dzieło nagrodzono trzema Oscarami, jego szczególnym atutem była zaś doborowa obsada: Warren Betty, Diane Keaton, Jack Nicholson, Gene Hackman czy Maureen Stapleton. W fabułę filmu wpleciono również wywiady z amerykańskimi intelektualistami tamtych czasów. Film został nagrodzony wieloma prestiżowymi odznaczeniami, w tym trzema Oscarami, Złotym Globem oraz statuetką BAFTA.
6. Gandhi (1982) – Richard Attenborough
Gandhi Richarda Attenborougha to filmowa biografia słynnego indyjskiego bojownika o wolność. W roli głównej wystąpił Ben Kingsley. Film prezentuje losy Mahatmy Gandhiego w retrospektywie – początek stanowi zabójstwo tytułowego bohatera przez Nathurama Godse, które miało miejsce w 1948 roku. Dzieło prezentuje najważniejsze etapy działalności słynnego bojownika – od studiów prawniczych przez pobyt w Afryce Południowej po dokonania w Indiach. Film zdobył aż osiem statuetek Oscara i dwa Złote Globy.
7. Wagner (1983) – Tony Palmer
Wagner to telewizyjny miniserial zrealizowany w 1983 roku przez Tony’ego Palmera. W roli tytułowej wystąpił Richard Burton. Film prezentuje interesującą biografię Richarda Wagnera, słynnego niemieckiego kompozytora epki romantyzmu. Dzieło Palmera zostało docenione przez krytykę i spotkało się z entuzjastycznym odbiorem. W filmie wystąpili również Gramma Craven, Vanessa Redgrave i Marthe Keller.
8. Amadeusz (Amadeus, 1984) – Milos Forman
Amadeusz to nagrodzone ośmioma Oscarami dzieło Milosza Formana poświęcone biografii Mozarta. Reżyser przyjął ciekawą perspektywę opowiadania o genialnym muzyku. Pokazał go z punktu widzenia Antonio Salieriego, nadwornego kompozytora cesarza Józefa II, z którym Mozart nieustannie rywalizował. Co więcej, obaj muzycy stanowili osobowościowe przeciwieństwa. W rolę Amadeusza wcielił się Tom Hulce, natomiast Salieriego zagrał F. Murray Abraham.
9. Pożegnanie z Afryką (Out of Africa, 1985) – Sydney Pollack
Pożegnanie z Afryką to poruszający film Sydneya Pollacka, opowiadający o losach duńskiej pisarki Karen Blixen. Dzieło powstało głównie na podstawie wspomnień autorki z jej pobytu w Afryce. Młoda kobieta wraz z mężem wyjeżdża na Czarny Ląd, żeby zająć się uprawą kawy. Szybko okazuje się, że małżonek-arystokrata nie ma zamiaru dochować wierności żonie, a jego liczne zdrady mają również dla niej przykre zdrowotne konsekwencje. Pisarka postanawia wziąć rozwód i samodzielnie prowadzić plantację. Wkrótce w jej życiu pojawia się wyjątkowy mężczyzna. W rolach głównych wystąpili Meryl Streep i Robert Redford, a film zdobył aż siedem Oscarów.
10. Chaplin (1992) – Richard Attenborough
Chaplin to filmowy portret jednego z najważniejszych reżyserów w historii kina, Charliego Chaplina, mistrza komedii i twórcy niezapomnianej postaci Charliego Trampa. W roli głównej wystąpił Robert Downey Jr. W filmie zagrała również córka Chaplina – Geraldine Chaplin, która wcieliła się w Hannah Chaplin. Attenborough nakręcił swój obraz na podstawie wspomnień słynnego reżysera. W wydawcę jego autobiografii wcielił się Anthony Hopkins.
11. Tina (What’s Love Got to Do with It, 1993) – Brian Gibson
Tina Briana Gibsona to film opowiadający o losach amerykańskiej królowej rocka – Tinie Turner. Obraz ukazuje losy gwiazdy od dzieciństwa po największe sceniczne sukcesy. W filmie został poruszony trudny temat toksycznego związku piosenkarki z Ike Turnerem, który przysporzył artystce wiele cierpienia. W rolach głównych wystąpili Angela Bassett (nagrodzona Złotym Globem) i Laurence Fishburne.
12. Wieczna miłość (Immortal Beloved, 1994) – Bernard Rose
Wieczna miłość Bernarda Rose to piękny film biograficzny o życiu Ludwiga van Beethovena. Akcja dzieła rozpoczyna się w 1827 roku, w momencie śmierci słynnego kompozytora. Brat Beethovena zobowiązany ostatnią wolą muzyka próbuje odnaleźć jego dawną ukochaną, której – określając ją mianem „wiecznej miłości” – artysta zapisał swój majątek. Dzieło Rose to wspaniała mieszanka muzyki klasycznej i romantycznego malarstwa. W Beethovena wcielił się Gary Oldman.
13. Miłość i wojna (In Love and War, 1996) – Richard Attenborough
Miłość i wojna Richarda Attenborougha to film opowiadający o wojennym romansie Ernesta Hemingwaya z Agnes von Kurovsky. Akcja dzieła rozgrywa się we Włoszech w 1918 roku, ranny żołnierz zakochuje się bez pamięci w opiekującej się nim pielęgniarce. Starsza o osiem lat od młodego korespondenta kobieta boi się jednak odwzajemnić jego uczucia. Jednocześnie o przychylność pielęgniarki stara się chirurg Domenico Caraccio (Emilio Bonucci). W rolach głównych wystąpili Chris O’Donnell i Sandra Bullock.
14. Selena (1997) – Gregory Nava
Selena to historia życia popularnej amerykańskiej piosenkarki o latynoskich korzeniach. Gdy artystka osiągnęła szczyty popularności, a świat leżał u jej stóp, została zamordowana przez swoją bliską współpracownicę. W postać Seleny wcieliła się Jennifer Lopez, która stworzyła tu jedną z najważniejszych ról w swojej aktorskiej karierze.
15. 8 mila (8 Mile, 2002) – Curtis Hanson
8 mila to świetny film biograficzny przedstawiający losy Eminema i jego trudną drogę do kariery białego rapera. W roli głównej wystąpił sam Eminem, który wiarygodnie oddał historię swojego życia, a jego piosenka, stanowiąca przewodni motyw muzyczny filmu – Lose Yourself – została nagrodzona Oscarem. W matkę wokalisty wcieliła się Kim Basinger, jego ukochaną zagrała Britanny Murphy, natomiast przyjaciela Mekhi Phifer.
16. Frida (2002) – Julie Taymor
Frida w reżyserii Julie Taymor to opowieść o jednej z najbardziej ekscentrycznych i fascynujących artystek XX wieku – Fridzie Kahlo. Legendarna meksykańska malarka, brawurowo zagrana przez Salmę Hayek, została pokazana przez pryzmat jej długoletniego związku z komunistycznym działaczem i znanym artystą Diego Riverą. Film prezentuje bogatą, charyzmatyczną osobowość kobiety, która całe życie zmagała się z kalectwem po poważnej chorobie z dzieciństwa, a które nie przeszkodziło jej korzystać z życia, kochać i spełniać marzenia.
17. Skazany na bluesa (2005) – Jan Kidawa-Błoński
Skazany na bluesa Jana Kidawy-Błońskiego to filmowa biografia Ryszarda Riedla, legendarnego wokalisty zespołu Dżem. W postać Ryśka wcielił się Tomasz Kot, natomiast jego żonę zagrała Jolanta Fraszyńska (nagrodzona Złotą Kaczką). Film podkreśla charyzmatyczną osobowość muzyka, jego śląskie korzenie, a także tragiczne uwikłanie w narkotykowy nałóg. Frapująca historia rozgrywa się zaś na tle kultowych przebojów Dżemu.
18. Spacer po linie (Walk the Line, 2005) – James Mangold
Spacer po linie to biograficzna historia związku dwóch gwiazd muzyki country: Johnny’ego Casha i June Carter. W głównych rolach wystąpili Joaquin Phoenix i Reese Witherspoon, którzy zostali osobiście wybrani przez piosenkarzy. Film pokazuje trudne osobiste losy Casha – jego ciężkie dzieciństwo, traumatyczne przeżycia, a także uzależnienie od narkotyków, które przezwyciężył dzięki pomocy ukochanej. Reese Witherspoon dostała za swoją kreację Oscara i Złoty Glob, odtwórcę głównej roli również nagrodzono Złotym Globem.
19. Niczego nie żałuję: Edith Piaf (La mome, 2007) – Olivier Dahan
Niczego nie żałuję to filmowa opowieść o życiu legendarnej francuskiej artystki, Edith Piaf. W roli słynnej piosenkarki wystąpiła Marion Cotillard, która została nagrodzona za swoją kreację Oscarem, Złotym Globem i statuetką BAFTA. Aktorka niezwykle sugestywnie zagrała ikonę francuskiej muzyki miłosnej, której burzliwe i dramatyczne losy są równie poruszające, jak jej wybitny repertuar. W pozostałych rolach w filmie wystąpili między innymi Sylvie Testud, Pascal Greggory czy Emmanuelle Seigner.
20. Jak zostać królem (2010) – Tom Hooper
Jak zostać królem to głośny film biograficzny przedstawiający okoliczności koronacji Jerzego VI na króla Wielkiej Brytanii w 1939 roku. Odtwórcą głównej roli został Colin Firth, nagrodzony Oscarem, Złotym Globem i statuetką BAFTA. Film koncentruje się wokół słabości nowego króla, która stanowi istotną przeszkodę w publicznych przemowach. Jerzy VI z powodu jąkania pilnie potrzebuje fchowej pomocy. W charakterze nauczyciela poprawnej dykcji zostaje zatrudniony Lionel Logue (Geoffrey Rush).
21. Mój tydzień z Marilyn (My Week with Marilyn, 2011) – Simon Curtis
Mój tydzień z Marilyn Simona Curtisa ukazuje krótki epizod z życia wielkiej amerykańskiej gwiazdy. Film koncentruje się na jednym tygodniu 1956 roku, kiedy to MM zjawia się w Londynie, by nakręcić film Książę i aktoreczka. Wydarzenia prezentowane są z punktu widzenia asystenta reżysera, który nawiązuje z hollywoodzką gwiazdą bliższą znajomość. W roli Marilyn Monroe wystąpiła obsypana nagrodami Michelle Williams.
22. Pierwszy człowiek (First Man, 2018) – Damien Chazelle
Pierwszy człowiek Damiena Chazelle to film biograficzny przedstawiający historię Neila Armstronga. Obraz prezentuje życie prywatne i zawodowe astronauty od momentu jego zainteresowania projektem NASA o nazwie Gemini, mającym na celu podróż na Księżyc. Film pokazuje ludzką twarz legendarnego kosmonauty, jego osobisty dramat rodzinny oraz podkreśla odwagę, jaką było zaangażowanie się w bardzo niebezpieczny projekt o historycznym znaczeniu dla całego świata. Neila Armstronga przekonująco zagrał Ryan Gosling, w jego żonę wcieliła się zaś Claire Foy. Film zdobył Oscara za efekty specjalne oraz kilka nagród za muzykę.
23. Bohemian Rhapsody (2018) – Bryan Singer
Bohemian Rhapsody to film prezentujący sylwetkę Freddiego Mercury’ego i losy legendarnego zespołu Queen. Słynnego wokalistę zagrał Rami Malek. Dzieło obsypano nagrodami: cztery Oscary, dwa Złote Globy, dwie statuetki BAFTA – żeby wymienić te najważniejsze. Niewątpliwym atutem filmu są kultowe przeboje słynnej grupy.
24. „Elvis” (2022)
Tego obrazu nie mogło zabraknąć na liście najlepszych filmów biograficznych. „Elvis” w reżyserii Baza Luhrmanna to wspaniałe widowisko, w którym odnajdziemy ducha szalonych lat 60. i 70. XX wieku. Zrealizowana z dbałością o najmniejsze detale, tętniąca muzyką i kolorami wizualna uczta nie tylko dla wielbicieli talentu Elvisa Presleya, jednego z najważniejszych muzyków w historii. W główną rolę wcielił się Austin Butler, a historia króla rock’n’rolla została pokazana przez pryzmat jego wieloletniej przyjaźni z pułkownikiem managerem Tomem Parkerem (Tom Hanks).
Jak przystało na twórcę spektakularnych musicali, Luhrmann przedstawia na ekranie legendarny fenomen Presleya i jego wpływu na kulturę, modę i styl bycia całego pokolenia. Reżysera interesuje przede wszystkim niesamowita relacja Elvisa z publicznością, której źródeł szuka w jego niewiarygodnym talencie oraz w środowisku, w jakim wyrastał gwiazdor. To niezwykle ciekawe i nowatorskie spojrzenie na króla rock’n’rolla – nie z punktu widzenia jego osobistych doświadczeń i traum, ale przez pryzmat tego, w jaki sposób odczuwał muzykę i dzielił się nią ze swoją publicznością.
25. „Blondynka” (2022)
Jedna z wielu filmowych biografii Marilyn Monroe, choć szczególnie zapadająca w pamięć. „Blondynka” w reżyserii Andrew Dominika to historia Normy Jeane Mortenson, dziewczyny, która pod pseudonimem MM, stała się najbardziej rozpoznawalną ikoną popkultury. Film wzbudził wiele kontrowersji i oskarżeń o nadszarpnięcie i przekłamanie wizerunku aktorki. „Blondynkę” warto jednak obejrzeć choćby ze względu na to, że zamysł obrazu polega na odważnym oddzieleniu publicznej kreacji Marilyn Monroe od rzeczywistej osoby, jaka kryła się za ikonicznym, znanym z ekranu portretem. Dominik dokonuje tu filmowej wiwisekcji, pokazując swoją bohaterkę niejako z samego wnętrza jej psychiki, stąd widz niejednokrotnie jest świadkiem monologu wewnętrznego postaci. „Blondynka” neguje również wciąż pokutujące mity na temat MM, podkreślając jej erudycję, oczytanie i nieustanne dążenie do samokształcenia oraz doskonałego wcielenia się w rolę. Świetną kreację stworzyła tu Ana de Armas.
