Top 20 – filmy niemieckie
Film niemiecki od zarania X Muzy mógł pochwalić się wybitnymi osiągnięciami. To właśnie Niemcy stworzyli bowiem ekspresjonizm filmowy, kierunek artystyczny mający wpływ na wielu czołowych twórców światowego kina. Świetne obrazy tworzyli również przedstawiciele Nowego Kina Niemieckiego, jak Rainer Werner Fassbinder czy Wener Herzog.
Niemcy ścigali się z Francuzami w dziedzinie wynalezienia kina i jeszcze przed braćmi Lumiere zorganizowali pokaz bioskopu. Pierwsze niemieckie filmy to Inny (1913) i Student z Pragi (1913) oraz Golemem (1914), w których od początku ujawniła się specyfika tego kina, a więc czerpanie z tradycji romantyzmu i rodzimych legend. W 1917 roku powstała najważniejsza w Niemczech wytwórnia filmowa UFA.
Najistotniejszym artystycznym kierunkiem rodzimego kina lat 20. stał się natomiast ekspresjonizm, sygnowany takimi nazwiskami reżyserów, jak Fritz Lang, Ernst Lubitsch, Robert Wiene oczy Friedrich Wilhelm Murnau. Zainspirowany malarstwem i literaturą nurt konstruował rzeczywistość grozy zniekształconą przez indywidualne zaburzenia psychiczne postaci. Z istotnych kierunków tego okresu warto również wymienić eskapizm skupiający się na codzienności i trudnych problemach proletariatu. Największym aktorem obu poetyk był zaś Emil Jannings. Już jednak koniec lat 20. przyniósł dużą emigrację niemieckich twórców do Hollywood.
Kino niemieckie od przełomu dźwiękowego po współczesność
Jednym z pierwszych dźwiękowych filmów niemieckich był obraz Całuję twoją dłoń, Madame Roberta Landa z 1929, w którym wystąpiła wschodząca gwiazda Marlena Dietrich. Na dużą skalę zaczęto kręcić musicale, a także filmy o tematyce społecznej. W 1933 roku Joseph Goebbels stworzył Reichsfilmkammer, instytucję cenzurującą produkcje filmowe, szerzącą antysemityzm i antypolskość, jak również prowadzącą działalność propagandową. Największą produkcją tego typu był Triumf woli (1934) Leni Riefenstahl. Wówczas też na masową skalę do Stanów Zjednoczonych zaczęli wyjeżdżać twórcy pochodzenia żydowskiego.
W okresie II wojny światowej rozpętanej przez Adolfa Hitlera agresywnym atakiem na Polskę, kino niemieckie skupiało się na dokumentach wojennych, jak np. Kampania w Polsce (1940), a także propagandowej kronice Die Deutsche Wochenschau, realizowanej do kwietnia 1945 roku. Po wojnie wraz z powstaniem muru berlińskiego i podziału Niemiec na RFN i NRD, nastąpił również rozbrat w obrębie niemieckiego kina. W radzieckiej strefie wpływów powstała wytwórnia DEFA, do 1989 roku odpowiedzialna za cały rynek filmowy. Początkowo dominował nurt obrachunkowy związany z niechlubną kartą kraju, a następnie przyszedł socrealizm, potem zaś Odwilż. Do ważniejszych reżyserów można zaliczyć np. Konrada Wolfa.
Z kolei w RFN kino powojenne znalazło się w dużym kryzysie, wśród najbardziej popularnych produkcji tych lat warto wymienić serię o cesarzowej Sissi z Romy Schneider w roli głównej. Dopiero w latach 60. pojawił się ruch określany jako Młode Kino Niemieckie, mające ambicję odnowy rodzimej kinematografii, stawiające na eksperymentalny styl bliski dokumentowi. Jego twórcami byli między innymi Alexander Kluge, Peter Schamoni czy Edgar Reitz. Potem zaś Rainer Werner Fassbinder, Wim Wenders, Werner Herzog lub Margarethe von Trotta.
Po upadku muru berlińskiego i zjednoczeniu Niemiec rodzime kino skupiało się przede wszystkim na rozliczeniach z II wojną światową i trudną przeszłością NRD. Duże uznanie zyskały np. filmy F Henckela von Donnersmarcka i Olivera Hirschbiegela. Na przełomie wieków ważną rolę odegrały zaś międzynarodowe koprodukcje.
Najlepsze filmy niemieckie
1. Gabinet doktora Caligari (Das Cabinet des Dr. Caligari) – Robert Wiene
Gabinet doktora Caligari (1920) w reżyserii Roberta Wiene to sztandarowy film niemieckiego ekspresjonizmu i arcydzieło niemego kina. Fabuła koncentruje się wokół zbrodni tajemniczego hipnotyzera, który za pośrednictwem lunatyka dokonuje serii morderstw w małym miasteczku. Jednocześnie ów hipnotyzer, dr Caligari (w tej roli Werner Krauss) okazuje się dyrektorem szpitala dla umysłowo chorych. W filmie zagrali między innymi Conrad Veidt i Lil Dagover.
2. Zmęczona śmierć (Der müde Tod) – Fritz Lang
Zmęczona śmierć (1921) to wybitny niemy film Fritza Langa. Opowiada o młodej kobiecie, która po stracie męża udaje się do królestwa Anioła Śmierci i otrzymuje od niego trzy możliwości przywrócenia życia ukochanemu. Dziewczyna w trzech różnych epokach i kulturach musi zapobiec zgubie młodego mężczyzny. W filmie świetną kreację stworzył Bernhard Goetzke, ponadto wystąpili tu Lil Dagover, Walter Janssen czy Karl Platen.
3. Nosferatu. Symfonia grozy (Nosferatu, eine Symphonie des Grauens) – Friedrich Wilhelm Murnau
Nosferatu. Symfonia grozy z 1922 roku w reżyserii Friedricha Wilhelma Murnaua to jeden z klasyków kina niemego, osadzony w poetyce ekspresjonistycznej. Film powstał na podstawie słynnej powieści Dracula Brama Stockera. Dzieło Murnaua opowiada historię tytułowego wampira Nosferatu, który ukrywa się jako rumuński hrabia Orlok. Monstrum wykorzystując naiwność niemieckiego kupca, Thomasa Huttera, przedostaje się do Europy, by sprowadzić na nią zgubę. W główną rolę wcielił się Max Schreck, ponadto zaś w filmie zagrali Gustav von Wangenheim, Alexander Granach i Greta Schröder.
4. Portier z hotelu Atlantic (Der letzte Mann) – Friedrich Wilhelm Murnau
Portier z hotelu Atlantic (1924) to kolejne nieme arcydzieło Murnaua, należące do wybitnych osiągnięć stylu kameralnego. Główny bohater (fenomenalna kreacja Emila Janningsa) z powodu swojego zaawansowanego wieku zostaje zdegradowany ze stanowiska hotelowego portiera do roli pilnowacza toalet. Staje się to przyczyną jego osobistego dramatu. Film powstał na podstawie scenariusza wybitnego twórcy – Carla Mayera.
5. Metropolis – Fritz Lang
Metropolis (1927) Fritza Langa to jeden z pierwszych na świecie filmów science-fiction. Dzieło należy do przyszłościowych antyutopii. Przedstawia ponurą wizję społeczeństwa, w którym istnieją dwie odrębne kasty ludzi – uprzywilejowane grono intelektualistów oraz ciemiężona rasa robotników. Pierwotnie film Langa nie został najlepiej przyjęty przez krytykę. W Metropolis zagrali między innymi Alfred Abel, Gustav Frohlich czy Brigitte Helm.
6. Dziennik upadłej dziewczyny (Das Tagebuch einer Verlorenen) – Georg Wilhelm Pabst
Dziennik upadłej dziewczyny (1929) w reżyserii Georga Wilhelma Pabsta to wybitny obraz reprezentujący niemiecki nurt „filmów o faktach życia”, koncentrujący się na motywach nędzy i bezrobocia, czyli portrecie Niemiec po I wojnie światowej. Wspaniałą kreację stworzyła w dziele Pabsta amerykańska aktorka Louise Brooks. Wcieliła się ona w postać Thymiane, młodej dziewczyny, której życie zostaje zniszczone na skutek uwiedzenia przez starszego mężczyznę. Wydarzenie to uruchamia czarną serię porażek, które w końcu doprowadzają bohaterkę do prostytucji.
7. Błękitny anioł (Der Blaue Engel) – Josef von Sternberg
Błękitny anioł (1930) to głośny niemiecki film w reżyserii Josefa von Sternberga. Niezwykłą kreację aktorską stworzyła tu Marlena Dietrich, wcielając się w uwodzicielską femme fatale. Lola Lola to piękna artystka kabaretu, która rozkochuje w sobie statecznego profesora (w tej roli Emil Jannings) i doprowadza go do zguby.
8. Strach zżerać duszę (Angst essen Seele auf) – Rainer Werner Fassbinder
Strach zżerać duszę (1974) to głośny film wybitnego reżysera, Rainera Wernera Fassbindera. Nagrodzony w Cannes obraz opowiada o zakazanej miłości – społecznie nieakceptowanym uczuciu dojrzałej kobiety do 30 lat młodszego mężczyzny. Niemiecka sprzątaczka zakochuje się bez pamięci w marokańskim emigrancie, jednak ich relacja spotyka się z ostracyzmem sąsiadów. Główne kreacje w filmie stworzyli Brigitte Mira i El Hedi ben Salem.
9. Blaszany bębenek (Die Blechtrommel) – Volker Schlöndorff
Blaszany bębenek (1979) w reżyserii Volkera Schlöndorffa powstał na podstawie słynnej powieści Günter Grassa. Głównym bohaterem filmu jest mały chłopiec, Oskar, który w wieku trzech lat z powodu niefortunnego upadku ze schodów przestaje rosnąć. Jego nieodłączną zabawką jest tytułowy blaszany bębenek, za pomocą którego dziecko wyraża swoją dezaprobatę dla okrutnego świata. Film z perspektywy małego chłopca pokazuje przedwojenny Gdańsk, a także przemiany doprowadzające do narodzin faszyzmu i wybuchu II wojny światowej. W Blaszanym bębenku w główne role wcielili się David Bennent, Katharina Thalbach, Angela Winkler czy Mario Adorf. Film nagrodzono Oscarem i Złotą Palmą w Cannes.
10. Fitzcarraldo – Werner Herzog
Fitzcarraldo (1982) to jeden z niezwykłych filmów Wernera Herzoga, przedstawiciela Nowego Kina Niemieckiego. Reżyser otrzymał za swoje dzieło Złotą Palmę w Cannes. Fitzcarraldo opowiada historię ekscentrycznego inżyniera z Irlandii, który pragnie wybudować w peruwiańskiej dżungli operę z prawdziwego zdarzenia. W tym celu karczuje kawał tropikalnego lasu. W głównej roli wystąpił Klaus Kinski, obok niego pojawiła się zaś między innymi zjawiskowa Claudia Cardinale.
11. Okręt (Das Boot) – Wolfgang Petersen
Okręt (1981) w reżyserii Wolfganga Petersena to kolejny przykład Nowego Kina Niemieckiego. Film wojenny opowiada o perypetiach załogi niemieckiego U-Boota podczas podwodnej bitwy o Atlantyk w 1942 roku. W Okręcie wystąpili między innymi Jurgen Prochnow, Herbert Gronemeyer, Klaus Wennemann czy Bernd Tauber. Obraz Petersena został nagrodzony Złotą Szpulą oraz zdobył nominacje do wielu prestiżowych odznaczeń, jak Oscar, Złoty Glob czy BAFTA.
12. Czas ołowiu (Die Bleierne Zeit) – Margarethe von Trotta
Czas ołowiu w reżyserii Margarethe von Trotty to wybitny niemiecki dramat z 1981 roku. Film wyróżniono między innymi czterema nagrodami na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji. Dzieło niemieckiej reżyserki opowiada o tragicznych losach dwóch córek pastora, z których jedna została członkinią terrorystycznej organizacji – Frakcja Czerwonej Armii – a po aresztowaniu popełniła samobójstwo. W rolach głównych wystąpiły Jutta Lampe i Barbara Sukowa.
13. Niebo nad Berlinem (Der Himmel über Berlin) – Wim Wenders
Niebo nad Berlinem (1987) to głośny film Wima Wendersa. Akcja rozgrywa się w latach 80. w Berlinie Zachodnim. Bohaterowie filmu to dwaj aniołowie: Damiel (Bruno Ganz) i Cassiel (Otto Sander), którzy wysłani na ziemię, pomagają ludziom. Damiel z powodu miłości do pięknej Marion (Solveig Dommartin) postanawia stać się zwyczajnym śmiertelnikiem. Wenders za Niebo nad Berlinem wygrał między innymi Złotą Palmę w Cannes.
14. Bagdad Café (Out of Rosenheim) – Percy Adlon
Bagdad Café w reżyserii Precy’ego Adlona to bardzo popularna amerykańsko-niemiecka komedia z 1987 roku. Główną bohaterką filmu jest Jasmin (Marianne Sagebrecht), która po rozstaniu z mężem trafia na odludzie gdzieś w Arizonie. Zapalczywa Niemka stopniowo odmienia oblicze zapomnianego przez wszystkich baru. W filmie wystąpili Marianne Sagebrecht, CCH Pounder, Christine Kaufmann czy Jack Palance.
15. Biegnij Lola, biegnij (Lola rennt) – Tom Tykwer
Biegnij Lola, biegnij (1998) to głośny film Toma Tykwera. Główna bohaterka, w którą wcieliła się Franka Potente, żeby uratować życie swojego chłopaka, musi w ciągu dwudziestu minut dostarczyć pieniądze mafijnemu bossowi. Obraz przedstawia trzy alternatywne wersje biegu dziewczyny. W filmie zagrali między innymi Moritz Bleibtreu, Herbert Knaup oraz Nina Petri.
16. Good Bye Lenin! – Wolfgang Becker
Good Bye Lenin! to znany komediodramat Wolfganga Beckera z 2003 roku. Alex (Daniel Bruhl) bojąc się o zdrowie psychiczne swojej matki, utrzymuje przed nią w tajemnicy upadek komunizmu. Całe przedsięwzięcie obfituje oczywiście w szereg zabawnych sytuacji, obnażających cechy starego systemu. W filmie zagrali między innymi Katrin Sass, Burghard Klaußner, Czułpan Chamatowa. Obraz został nagrodzony między innymi Błękitnym Aniołem na Festiwalu w Berlinie.
17. Życie na podsłuchu (Das Leben der Anderen) – Florian Henckel von Donnersmarck
Życie na podsłuchu Floriana Henckela von Donnersmarcka to oscarowy film z 2006 roku. Akcja dzieła rozgrywa się w komunistycznym NRD, w Berlinie Wschodnim. Agent Stasi otrzymuje zadanie podsłuchiwania znanego pisarza i jego partnerki. Wkrótce jednak emocje biorą nad nim górę i mężczyzna zaczyna fałszować raporty na korzyść literata. W filmie wystąpili Ulrich Muhe, Sebastian Koch oraz Martina Gedeck.
18. Upadek (Der Untergang) – Oliver Hirschbiegel
Upadek w reżyserii Olivera Hirschbiegela z 2004 roku to głośny film o ostatnich dniach Adolfa Hitlera. Narratorką dzieła jest sekretarka Führera, Traudl Junge, która wraz z samym wodzem i jego najbliższymi współpracownikami przebywa podczas oblężenia Berlina w podziemnym bunkrze. W postać Hitlera wcielił się Bruno Ganz, w pozostałych rolach pojawili się natomiast Juliane Kohler (jako Ewa Braun), Ulrich Matthes (Joseph Goebbels), Corinna harfouch (Magda Goebbels) czy Ulrich Noethen (Heinrich Himmler).
19. Głową w mur (Gegen die Wand) – Fatih Akin
Głową w mur Fatiha Akina to ciekawy obraz z 2004 roku. Akcja filmu rozgrywa się w Niemczech, w środowisku tureckich imigrantów. Bohaterowie obrazu Akina to para niedoszłych samobójców, którzy zawierają fikcyjne małżeństwo, które ma uchronić dziewczynę od presji konserwatywnej rodziny. W głównych rolach wystąpili Sibel Kekilli i Birol Unel. Film zdobył między innymi Złotego Niedźwiedzia.
20. Baader-Meinhof – Uli Edel
Baader-Meinhof Uli Edela z 2008 roku to film o działalności niemieckiej organizacji terrorystycznej – Frakcji Czerwonej Armii. Kreacje założycieli RAF stworzyli Martina Gedeck (jako Ulrike Meinhof), Moritz Bleibtreu (jako Andreas Baader) i Johanna Wokalek (jako Gudrun Ensslin). Film Edela zdobył między innymi nominacje do Oscara, Złotych Globów i BAFTA.
Udostępnij “Top 20 – filmy niemieckie” swoim znajomym.
Literatura:
Encyklopedia kina, pod red. T. Lubelskiego, Kraków 2010.
